فرمول حجم مبنا

بنابراین، حجم مبنا در سهم مورد نظر، 160.000 است.

مفهوم حجم مبنا و گره معاملاتی در بازار بورس

در بازار بورس، سرمایه‌های بسیاری از مردم عادی و سهامدارن عمده در حال معامله است. پس بسیار مهم است که ثبات بازار حفظ شود. قطعا ثبات بازار به معنای عدم تغییر قیمت نیست، چرا که ماهیت بورس نوسانات قیمتی است. اما تغییرات قیمت باید منطقی و بر اساس روند طبیعی بازار باشد. اگر سازوکار مناسب در بازار برای حفظ این روند طبیعی وجود نداشته باشد، هر کسی می‌تواند روند را برهم بزند. به همین دلیل قانون‌گذاران در تمام بورس‌های دنیا، با تصویب دستورالعمل‌هایی امکان مداخله اشخاص فرصت‌ طلب در روند بازار را کاهش می‌دهند. در بورس ایران نیز سازمان بورس و اوراق بهادار، از روش‌هایی برای جلوگیری نوسانات غیر عادی و اخلال در بازار استفاده می‌کند. مفهوم حجم مبنا و گره معاملاتی با همین هدف در بورس تهران ایجاد شده‌اند. در این مقاله به تعریف حجم مبنا و گره معاملاتی خواهیم پرداخت.

حجم مبنا

در سال ۱۳۸۲ و در زمان ریاست دکتر حسین عبده تبریزی برای کمک به حفظ روند طبیعی معاملات بورس، مفهوم حجم مبنا شکل گرفت. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد‌های بورسی و کاهش نوسانات غیر عادی کاذب آن‌هاست و تنها در بورس تهران به کار می‌رود. مقدار حجم مبنا به طور خودکار و بر اساس تغییرات طبیعی قیمت سهام محاسبه شده و در سایت tsetmc.com برای هر نماد درج شده و طبعا هیچ فردی در محاسبه آن دخالتی ندارد.

بسیاری از سهامداران خرد و عمدتا تازه‌کار بازار بورس، با مفهوم حجم مبنا و گره معاملاتی مشکل دارند. به همین دلیل در ادامه مفهوم حجم مبنا و گره معاملاتی را با ذکر مثال توضیح خواهیم داد. برای این منظور، به صورت پله پله تمام مفاهیم لازم برای تعریف دقیق مفهوم حجم مبنا ارائه خواهد شد.

مفهوم اول: دامنه نوسان

همان طور که می‌دانید معاملات در بازار بورس تهران دارای محدودیت نوسان است. یعنی در هر روز معاملاتی هر سهم فقط می‌تواند مقدار مشخصی افزایش یا کاهش قیمت را تجربه کند. این دامنه محدود نوسان برای بیشتر سهام‌های بورس برابر 5 درصد است که ما هم برای سادگی بر اساس همین 5 درصد مثال می‌زنیم. نحوه عملکرد دامنه نوسان بدین ترتیب است:

در هر روز معاملاتی، یک فرمول حجم مبنا قیمت پایه برای هر سهم در نظر گرفته می‌شود. تغییرات قیمت سهام در این روز فقط 5 درصد نسبت به این قیمت پایه می‌تواند تغییر کند. برای مثال اگر امروز قیمت پایه سهام 100 تومان تعیین شود، معاملات حداکثر در بازه قیمتی 105 – 95 تومان قابل انجام خواهد بود. حال سوال این است که قیمت پایه چگونه تعیین می‌شود؟

پاسخ آن است که قیمت پایه بر اساس قیمت پایانی روز قبل در نظر گرفته می‌شود. پس حالا به تعریف قیمت پایانی می‌پردازیم.

مفهوم دوم: قیمت پایانی

به طور ساده می‌توان گفت که قیمت پایانی سهام در پایان یک روز معاملاتی، میانگین حجمی قیمت تمام معاملات انجام شده سهم در آن روز است. اما میانگین حجمی یعنی چه؟ یعنی اگر 1000 سهم در قیمت 100 تومان و 10 سهم در قیمت 90 تومان معامله شود، تاثیر قیمت 100 تومان روی تعیین قیمت پایانی 10 برابر بیشتر از قیمت 90 تومان خواهد بود. یعنی هر چه حجم بیشتری از معاملات در یک قیمت خاص انجام شود، تاثیر آن قیمت روی قیمت پایانی بیشتر خواهد بود. پس با همین رویکرد در هر روز معاملاتی، قیمت پایانی سهام بر اساس میانگین حجمی قیمتی محاسبه می‌شود.

مفهوم سوم: حجم مبنا

و حالا می‌رسیم به مفهوم اصلی مورد نظر این مقاله، یعنی حجم مبنا. تعریفی که توسط سازمان بورس برای حجم مبنا ارائه شده، به این ترتیب است:

حجمی از سهام که باید در هر روز معاملاتی خرید و فروش شود، تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود.

همان طور که مشخص است این تعریف برای افراد غیر متخصص، تقریبا به هیچ دردی نمی‌خورد! برای درک مفهوم حجم مبنا بهترین روش ذکر مثال است:

روزانه حجم متفاوتی از معاملات در یک قیمت خاص انجام می‌شود. حجم مبنا تعیین می‌کند که تاثیر معاملات در یک قیمت خاص، روی قیمت پایانی چقدر باشد. برای مثال فرض کنید حجم مبنا سهم A با دامنه نوسان 5- تا 5+ درصد، توسط سازمان بورس، 5 میلیون در نظر گرفته شده است. اگر حداقل 5 میلیون معامله در قیمت مثلا 3+ درصد انجام شود، این معامله قیمت سهم را 3+ درصد بالا می‌برد. اما اگر به جای 5 میلیون، 500 هزار معامله در قیمت 3+ انجام گیرد، این معامله منجر به افزایش 0/3+ درصدی سهم می‌شود. چون فرمول حجم مبنا حجم این معامله فقط 10 درصد حجم مبنا بوده، پس این معامله روی قیمت سهم فقط 10 درصد مقدار واقعی تاثیر می‌گذارد.

با همین فرمول ساده، قیمت سهم یا همان قیمت پایانی در یک روز معاملاتی، تعیین شده و این قیمت ملاک دامنه قیمتی فردا خواهد بود. به کمک حجم مبنا، قیمت سهم بر اساس حجم زیادی از معاملات تعیین می‌شود. یعنی معاملات غیر عادی توسط افراد سودجو نمی‌توانند روی قیمت‌ها تاثیر بگذارند. چرا که حجم معاملات آن‌ها در قیاس با حجم کل معاملات ناچیز است.

محاسبه حجم مبنا

رابطه اصلی برای محاسبه حجم مبنا به این صورت است:

اما اگر شرکت‌ها دارای شرایط خاصی باشند، مقدار حجم مبنا متفاوت خواهد بود. این شرایط به پارامتری به نام ارزش مبنا مرتبط است که بدین صورت محاسبه می‌شود:

در تصویر زیر، فرمول کلی محاسبه حجم مبنا ارائه شده است. این فرمول بر اساس تعداد سهام شرکت و ارزش مبنا طراحی شده است.

فرمول ارائه شده در تصویر، برای محاسبه حجم مبنا شرکت‌های بورس و بازار اول و دوم فرابورس است. محاسبه حجم مبنا شرکت‌های بازار پایه فرابورس هم مشابه است. فقط کران پایین ارزش مبنا به جای 50 میلیارد ریال برابر 20 میلیارد ریال برای بازار زرد، 10 میلیارد ریال برای بازار نارنجی و 5 میلیارد ریال برای بازار قرمز است. برای آشنایی بیشتر با انواع بازارهای بورس و فرابورس، مطالعه این مقاله توصیه می‌شود.

بروز رسانی حجم مبنا

از آنجایی که حجم مبنا به ارزش مبنا و ارزش مبنا نیز به قیمت پایانی سهم در آخرین روز هفته گذشته وابسته است، پس حجم مبنا به طور هفتگی به روز می‌شود. یعنی بر اساس معاملات انجام شده در آخرین روز کاری هر هفته (که اگر تعطیلی نباشد، چهارشنبه است)، حجم مبنا مجددا محاسبه شده و برای هفته آینده ثبت می‌شود. قیمت پایانی آخرین روز هفته با مقدار حجم مبنا رابطه عکس دارد. یعنی در حالت کلی:

• اگر در طول یک هفته قیمت سهام به طور کلی افزایش یابد، حجم مبنا هفته آینده کاهش می‌یابد. کاهش حجم مبنا مقدار تغییرات قیمت را برای هفته آینده بیشتر می‌کند.
• اگر در طول یک هفته قیمت سهام به طور کلی کاهش یابد، حجم مبنا هفته آینده افزایش می‌یابد. افزایش حجم مبنا باعث کاهش قدرت تغییر قیمت سهام در هفته آینده می‌شود.

گره معاملاتی

تا به اینجا با مفهوم حجم مبنا آشنا شده‌ایم. در ادامه قصد داریم پدیده گره معاملاتی در بازار بورس را مورد بررسی قرار دهیم. علت آن که این مباحث در یک مقاله معرفی می‌شوند، وابستگی مفهوم حجم مبنا و گره معملاتی به یکدیگر است. بر اساس دستورالعمل سازمان بورس در سال 1389، نمادهایی که با صف خرید یا فروش سنگین و قفل شده مواجه هستند، ممکن است مشمول قانون رفع گره معاملاتی می‌شوند. این دستورالعمل با هدف تسهیل معاملات سهام قفل شده در صف طراحی شده است. سهامی که در یکی از شرایط چهارگانه زیر قرار بگیرند، دچار قانون گره معاملاتی می‌شوند:

• تعداد معاملات سهام برای 5 روز کاری متوالی، کمتر از حجم مبنا باشد (برای شرکت‌های دارای حداقل 3 میلیارد برگه سهم)
• تعداد معاملات سهام برای 5 روز کاری متوالی، کمتر از دو برابر حجم مبنا باشد (برای سایر شرکت‌ها)
• کلیه معاملات سهام در 5 روز کاری متوالی، در سقف قیمت نوسان روزانه باشد.
• کلیه معاملات سهام در 5 روز کاری فرمول حجم مبنا متوالی، در کف قیمت نوسان روزانه باشد.

هر سهمی که یکی از چهار حالت بالا را داشته باشد، قانون گره معاملاتی برای آن فعال می‌شود. اما قانون گره معاملاتی به چه طریق عمل می‌کند؟ زمانی که سهمی یکی از شرایط چهارگانه را داشته و گره معاملاتی برای آن فعال شود، در روز کار بعدی (روز ششم)، شرایط معامله آن دچار تغییراتی می‌شود. تغییراتی مرحله پیش‌گشایش و سپس معاملات سهام را بدین ترتیب تغییر می‌دهد:

1- زمان پیش‌گشایش

ابتدا و در مرحله پیش‌گشایش (همان ساعت 8 و نیم تا 9 صبح که ثبت سفارش‌های خرید و فروش آغاز می‌شود) نماد با دامنه نوسان دو برابر حالت عادی، سفارش می‌پذیرد. یعنی اگر یک سهام با دامنه نوسان 5 درصدی مشمول گره معاملاتی شود، در پیش‌گشایش روز ششم، می‌توان با دامنه نوسان 10 درصدی برای آن سفارش خرید یا فروش ثبت کرد.

2- زمان معاملات

بر اساس تعداد و حجم سفارش‌های ثبت شده در پیش‌گشایش، سهام کشف قیمت جدید شده و معاملات آن آغاز می‌شود (ساعت 9). از زمان آغاز معاملات به بعد، مجددا سهام با دامنه نوسان قبلی (یعنی همان 5 درصد در این مثال) به معاملات خود ادامه می‌دهد.

پس به طور خلاصه می‌توان گفت که سهامی که مشمول گره معاملاتی می‌شود، در روز ششم با دو برابر دامنه نوسان قیمت‌گذاری می‌شود. اما پس از قیمت‌گذاری و آغاز معاملات، با همان دامنه نوسان همیشگی معامله خواهد شد. گفتنی است که سهامداران شرکت، از طریق اطلاعیه ناظر بازار از گره معاملاتی سهم خود باخبر می‌شوند.

کلام آخر

در این مقاله فرمول حجم مبنا با مفهوم حجم مبنا و گره معاملاتی آشنا شدیم. به طور کلی هدف از تعیین حجم مبنا، جلوگیری از اخلال در بازار، نوسانات بی منطق و افزایش اطمینان سهامداران از وضعیت سهم خود است. هدف قرار دادن قانون گره معاملاتی نیز، افزایش خرید و فروش در سهم‌های قفل شده است. آشنایی به این گونه مفاهیم در آموزش بورس و انجام تحلیل‌های درست به تازه‌واردان بازار سرمایه کمک خواهد کرد.

افزایش حجم مبنا در بورس از ۱۲ اسفند ماه

به گزارش ایبِنا، باتوجه به افزایش قابل ملاحظه ارزش معاملات در اکثر نمادهای بورس اوراق بهادار تهران و به منظور ارتقاء سطح اثربخشی و کارآمدی مدل محاسباتی حجم مبنا براساس بررسی های به عمل آمده و تقاضای بورس اوراق بهادار تهران و همچنین مصوبه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و شورای عالی بورس، شیوه محاسبه حجم مبنا از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸ به شرح زیر اعمال خواهد شد.

بر اساس این اطلاعیه، حجم مبنای کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی«ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ماه ۱۳۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار» ۴ در ده هزار سهام شرکت است؛ به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شد. تعداد حجم مبنای هر سهم براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

همچنین در صورت اقدامات شرکتی تغییرات حجم مبنا براساس مقررات و با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می‌شوند.

حذف حجم مبنا برای برخی نمادهای فرابورسی

شرکت فرابورس ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: حجم مبنای نمادهای دارای صف خرید یا صف فروش طی ۲۰ روز کاری متوالی در بازار پایه فرابورس ایران حذف خواهد شد.

به گزارش عصر یکشنبه ، شرکت فرابورس ایران در اطلاعیه‌ای مهم اعلام کرد: براساس مصوبات هیات مدیره شرکت فرابورس ایران به منظور افزایش نقدشوندگی در بازار پایه مقرر شد، در صورتی که هر یک از نمادهای معاملاتی مندرج در بازار پایه فرابورس ایران در ٢٠ جلسه معاملاتی متوالی در همه لحظات دارای صف خرید یا فروش باشد؛ حجم مبنای نماد معاملاتی مذکور پس از انجام اطلاع رسانی لازم از سوی این شرکت به «یک» تغییر کند.

در ادامه این اطلاعیه آمده است: در صورت انجام معاملات در نماد با قیمت هایی متفاوت فرمول حجم مبنا از آستانه های قیمتی (سقف یا کف قیمتی)، حجم مبنای نماد معاملاتی براساس مقادیر مربوط با فرمول حجم مبنا در تابلو مربوطه محاسبه و اعمال خواهد شد.

تغییر فرمول حجم مبنا در حکم روغن کاری چرخ دنده‌های شاخص است

بسیاری از نمادهای بزرگ که تا پیش از این به واسطه داشتن حجم مبنای زیاد، حتی در بسیاری از روزهای خوب بازار، افزایش قیمت حداکثری را تجربه نمی‌کردند با شرایط جدید - که با حجم معاملات کمتری نسبت به قبل، به سقف حجم مبنا خواهند رسید - معاملات روان‌تر و پویاتری خواهند داشت.

به گزارش گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران به نقل از پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه گذاری ابن سینا مدبر (اماکو)، با بیان مطلب فوق درباره فرمول حجم مبنا اثرات احتمالی تغییر فرمول حجم مبنا گفت: این تغییر، می تواند بر رفتار معاملاتی معامله گران اثر داشته باشد البته این رفتارها لزوما در یک برهه زمانی خاص و با یک شدت اتفاق نخواهد افتاد اما می تواند معاملات را با دگرگونیهای قابل توجهی روبرو کند.

محسن عباسی با اشاره به اینکه از این پس شاهد پویا تر شدن معاملات در نمادهای بزرگ خواهیم بود، اظهار داشت: بسیاری از نمادهای بزرگ که تا پیش از این به واسطه داشتن حجم مبنای زیاد، حتی در بسیاری از روزهای خوب بازار، افزایش قیمت حداکثری را تجربه نمی کردند با شرایط جدید – که با حجم معاملات کمتری نسبت به قبل، به سقف حجم مبنا خواهند رسید- معاملات روان تر و پویاتری خواهند داشت. از طرفی خاصیت اهرمی این نمادها برای حمایت از بازار چند برابر شده است زیرا با مبالغ کمتری می توان از این نمادها و بالطبع از کلیت بازار حمایت کرد.

وی این اقدام را باعث افزایش ریسک نوسان قیمت در نمادهای بزرگ خواند و گفت: با توجه به پویا تر شدن معاملات این نمادها و کاهش حجم مبنای آنها، احتمال نوسان قیمتی این دسته از نمادها به مراتب افزایش می یابد و این مساله در در روزهای بسیار خوب و روزهای بد بازار شدت بیشتری می گیرد.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: بسیاری از نمادهای بزرگ تا قبل از این به عنوان سهام کم ریسک- از منظر نوسان قیمتی- محسوب می شدند اما با تغییرات صورت گرفته ممکن است این سهام با نوسانات بیشتری روبرو شوند و از یک سو، طرفداران جدیدی پیدا کنند و از سوی دیگر باعث تمایل کم برخی افراد ریسک گریز برای سرمایه گذاری در آنها شود زیرا با افزایش نوسان قیمتی افراد ریسک پذیر بیشتری وارد این دسته از سهم خواهند شد و افراد ریسک گریز بیشتری از آن دور خواهند شد.

عباسی با تغییر حجم مبنا احتمال ورود حقوقی ها و سهامداران عمده برای حمایت از نمادها بزرگ را بیشتر از قبل دانست و گفت: تا پیش از این، حقوقی نمادهای بزرگ برای حمایت از سهام خود باید تعداد قابل توجهی سهم را در هر روز خریداری می کردند؛ ولی در شرایط جدید با خرید تعداد بسیار کمتری سهم می توانند از منفی شدن سهم جلوگیری کنند. بسیاری از صندوقهای بازنشستگی، صندوقهای ذخیره، شرکتهای زیر مجموعه تامین اجتماعی و . به دلیل وجود قوانین دست و پاگیر نظیر آیین نامه های معاملاتی نمی توانستند حتی به اندازه حجم مبنا از سهام بزرگ زیر مجموعه خود خرید کنند اما در حال حاضر امکان مدیریت وجوه فرمول حجم مبنا جهت حمایت از سهام این شرکتها به شکل موثرتری فراهم شده است.

تغییر رفتار صندوق های سرمایه گذاری

مدیر عامل شرکت مشاور سرمایه گذاری اماکو با بیان اینکه تغییر حجم مبنا بر نوع رفتار سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری نیز اثر می گذارد، گفت: صندوق هایی که به نسبت سهام روان تر و نقدشونده تری را در پورتفوی خود قرار می دادند، سابقا به بسیاری از نمادهای بزرگ با حجم مبنای بالا اقبالی نشان نمی دادند و علت آن هم کندی حرکت این نمادها بود اما هم اکنون با توجه به افزایش احتمال نوسانات قیمتی و تسهیل این نوسانات نسبت به گذشته، احتمالاً رویکرد خود در قبال این نمادها را تغییر خواهند داد. ضمن اینکه در حالت کلی، وضعیت بنیادین این نمادهای بزرگ در بسیاری از موارد به مراتب بهتر از نمادهای کوچک تر است.

عباسی با بیان اینکه از دیگر مزایای تغییر فرمول حجم مبنا کاهش استقبال به نمادهای خیلی کوچک غیر بنیادی و کاهش انگیزه سفته بازی روی این دسته از نمادها به خصوص در روزهای منفی بازار است، خاطر نشان کرد: سابق بر این در بازار منفی، که نمادهای بزرگ در شرایط خوبی نبودند گروه های خاصی از سرمایه گذاران به نمادهای کوچک گرایش پیدا می کردند و عموما با انگیزه سفته بازی فرمول حجم مبنا و کسب سودهای کوتاه مدت در این نمادها سرمایه گذاری می کردند؛ که این مورد نیز در شرایط جدید احتمالاً تا حدی تغییر خواهد کرد.

وی ادامه داد: این مساله در روزهای مثبت نیز وجود داشت. چون در بازار رو به بالا نیز بسیاری از نمادهای بزرگ بورسی، به واسطه تکمیل نشدن معاملات تا سقف حجم مبنا، بر خلاف بسیاری از نمادهای کوچک بازار افزایش قیمت حداکثری نداشتند که تغییر حجم مبنای آنها تا حد زیادی رسیدن به حداکثر قیمت مجاز در هر روز را برای نمادهای بزرگ تسهیل می کند و بدین ترتیب انگیزه ورود به سهام کوچک، با دستور العمل جدید کمتر خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه مجموع عوامل مثبت این دستورالعمل جدید را عاملی بر تغییر پرتفوی شخصی افراد به واسطه تغییر سطح ریسک پذیری آنها خواند و گفت: با دستور العمل جدید بسیاری از سهام بزرگ بازار جذاب تر از قبل شده اند و در مقابل برخی سهام چالاک بازار علاوه بر اینکه اندکی حجم مبنای آنان افزیش یافت، مزیت نوسان سریع قیمتی خود را از دست داده اند. در نتیجه ممکن است این تغییر در الگوی معاملاتی این نمادها باعث تغییر ذائقه بازار نسبت به انتخاب آنها شود و برخی نمادهایی که تا قبل از این دستورالعمل کم ریسک تلقی می شدند اکنون نوساناتی را تجربه کنند. از طرقف دیگر شاید دیگر نیازی نباشد تا افراد پر ریسک برای چشیدن طعم نوسانات بیشتر سراغ هر نمادی و با هر وضعیت بنیادی بروند. بنابراین یه نظر می رسد برآیند این تغییرات منجر فرمول حجم مبنا به تغییر پورتفوی معامله گران شود.

مدیر عامل اماکو در پایان گفتگو با سنا گفت: در مجموع این اقدام مسئولان بازار سرمایه تاثیر مثبتی بر بازار و وضعیت شاخص بورس خواهد داشت و به نوعی حکم روغن کاری چرخ دنده های شاخص را دارد.

حجم مبنا چیست؟

در آموزش‌های پیشین با مفاهیم بورس و همچنین مباحثی مانند تابلوخوانی، نوسان‌گیری و شاخص بورس آشنا شدیم. در این آموزش، با حجم مبنا و قیمت پایانی آشنا می‌شویم و مثال‌هایی از محاسبه آن‌ها را بیان می‌کنیم.

حجم مبنا در بورس و محاسبه آن

حجم مبنا حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل رشد کند یا کاهش یابد. طبق قانون، در یک سال باید حداقل 20 درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود. اگر تعداد روزهای کاری یک سال را 250 فرض کنیم، حجم مبنای روزانه 0.0008 (هشت ده هزارم) کل سهم است. مثلاً اگر شرکتی 100 میلیون سهم داشته باشد، حجم مبنای آن 80 هزار سهم خواهد بود. بنابراین، فرمول حجم مبنا باید حداقل 80 هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن روز در سهم اعمال شود.

حداکثر مبلغ حجم معاملات حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ بدین معنا که اگر ارزش 0.0008 تعداد سهم یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود، عدد مورد نظر را کاهش می‌دهند، یعنی یک میلیارد تومان را با تعداد سهم شرکت مورد نظر معادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار می‌دهند. حداقل ارزش معادله نیز باید 50 میلیون تومان باشد. این به آن دلیل است که شرکت‌هایی که سهم آن‌ها قیمت بالایی دارد، اگر بخواهند حجم مبنا را 0.0008 در نظر بگیرند، ممکن است ارزش معاملاتی‌شان خیلی زیاد باشد. به همین دلیل است که سقفی به عنوان حداکثر در نظر گرفته می‌شود.

البته این فرمول طی سال‌ها تغییر کرده و در سال 93 به 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسیده است.

محاسبه قیمت پایانی

در تابلوی معاملات، دو قیمت مشاهده می‌کنیم: قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله یا آخرین قیمت. شاید هنگام دیدن تابلوی معاملات یک سهم، این پرسش در ذهنتان ایجاد شده باشد که قیمت پایانی چیست و چگونه محاسبه می‌شود. قیمت پایانی یک سهم در یک روز، برابر با میانگین قیمت‌هایی است که سهم مورد معامله قرار گرفته است. اگر حجم معاملات یک روز حداقل برابر با حجم مبنا باشد، میانگین قیمت معاملات به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبتِ افزایش یا کاهش سهم از قیمت کاسته شده و قیمت پایانی بر آن اساس محاسبه می‌شود.

در حقیقت، قیمت پایانی میانگین موزون معاملات است. برای مثال، فرض کنید در یک سهم، معامله‌ای انجام شده که با 4 درصد افزایش قیمت همراه بوده، معامله دیگری با 2 درصد افزایش، معامله‌ای با یک درصد کاهش و… . با توجه به اینکه در هریک از این معاملات مربوط به سهم مورد نظر حجم چقدر بوده است، میانگین وزنی قیمت معاملات محاسبه شده و به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود.

برای مثال، فرض کنید سهمی در قیمت مثبت 5 درصد معامله شود. اگر تعداد سهام معامله شده بیشتر از 80 هزار باشد، این 5 درصد اعمال شده و مبنای قیمت روز بعد معاملات قرار خواهد گرفت. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی بر اساس نسبت این حجم به حجم مبنا محاسبه می‌شود. برای مثال اگر حجم مبنای سهمی 80 هزار باشد و 40 هزار سهم با قیمت مثبت 5 درصد معامله شود، مقدار افزایشِ قیمت 2.5 درصد برای قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد. البته این حجم مبنا که درباره آن بحث کردیم، مربوط به شرکت‌های ثبت شده در بورس است.

آخرین قیمت، قیمت آخرین معامله‌ای است که انجام شده است.

فرمول محاسبه قیمت پایانی به صورت زیر است:

که در آن، پارامترها به صورت زیر هستند:

که در آن، پارامترها به صورت زیر هستند:

• P ₁ : قیمت پایانی روز قبل
• P ₂ : قیمت پایانی روز جاری
• ¯ P ₂ : میانگین وزنی قیمت در روز جاری
• N : حجم معاملات
• M : حجم مبنا

اگر M/ N بزرگ‌تر یا مساوی با یک باشد، این نسبت را برابر با یک در نظر می‌گیریم. در غیر این صورت، همان مقدار کوچک‌تر از یک را می‌نویسیم.

بزرگ‌تر یا مساوی با یک باشد، این نسبت را برابر با یک در نظر می‌گیریم. در غیر این صورت، همان مقدار کوچک‌تر از یک را می‌نویسیم.

مثال ۱. محاسبه میانگین وزنی

قیمت پایانی یک سهم 15.000 ریال است. میانگین وزنی قیمت سهمی را به دست آورید که اطلاعات معاملات آن به صورت زیر است:

10.000 سهم با قیمت مثبت 5 درصد قیمت پایانی
15.000 سهم با قیمت منفی 1 درصد قیمت پایانی
22.000سهم با قیمت مثبت 2.5 درصد قیمت پایانی
50.000سهم با قیمت پایانی
پاسخ: میانگین وزنی قیمت به صورت زیر به دست می‌آید:‌

بنابراین، میانگین وزنی قیمت سهم، 1.500 به علاوه 0.93 درصد، یعنی 15.139 ریال است.

مثال 2. محاسبه حجم مبنا

فرض کنید تعداد سهام یک شرکت، 200 میلیون باشد. حجم مبنای آن را محاسبه کنید.

پاسخ: همان‌طور که گفتیم، حجم مبنا برابر با 20 درصد تعداد کل سهم تقسیم بر 250 روز کاری است. بنابراین، داریم:

بنابراین، حجم مبنا در سهم مورد نظر، 160.000 است.

مثال 3. محاسبه قیمت پایانی

فرض کنید اطلاعات مربوط به معاملات سهام مثال قبل، به صورت زیر باشد:

قیمت پایانی روز قبل: 20.000 ریال
میانگین وزنی قیمت سهم در روز جاری: 20.800 ریال
تعداد سهام معامله شده: 80.000 سهم
قیمت پایانی روز جاری را حساب کنید.

پاسخ: طبق فرمولی که برای قیمت پایانی ارائه کردیم، مقادیر زیر را داریم:

• P ₁ = 20 , 000
• ¯ P ₂ = 20 , 800
• M = 160 , 000
• N = 80 , 000

همان‌طور که می‌بینیم،‌ حجم معاملات روز جاری کمتر از حجم مبنا است و نمی‌توانیم قیمت پایانی را برابر با میانگین وزنی قیمت معاملات قرار دهیم. قیمت پایانی روز جاری به صورت زیر محاسبه می‌شود:

مثال 4. محاسبه قیمت پایانی

اطلاعات مثال قبل را در نظر بگیرید، با این تفاوت که در اینجا حجم معاملات 200.000 است. قیمت پایانی سهم را در روز جاری به دست آورید.

قانون جدید حجم مبنا

بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) 4 در 10 هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با 50 میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال تعیین باشد.

همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

سخن پایانی

در این مطلب به مفهوم حجم مبنا و نحوه محاسبه‌اش پرداختیم؛ سپس قیمت پایانی را شرح دادیم و روش محاسبه آن را نیز بیان کردیم. در همین رابطه، مثال‌هایی نیز جهت درک بهتر توضیحات شرح داده شدند. حال اگر پرسش و دیدگاهی در این زمینه دارید، از شما دعوت به عمل می‌آوریم تا آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.