انواع بازار در فرابورس

فرابورس

فرابورس دومین بازار سرمایه ایران ( به انگلیسی: Over the Counter Market (به اختصار OTC) ) در ابتدای آبان‌ماه سال ۱۳۸۷ با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت .

در تعریف جهانی فرابورس می توان گفت که سهام شرکت‌هایی که شفافیت کافی یا وضعیت سودآوری مناسب ندارند به صورت توافقی میان خریدار و فروشنده معامله می‌شوند.

فرابورس انواع بازار در فرابورس به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه کشور، ابزارهای تامین مالی متنوعی را برای بنگاه های اقتصادی فراهم آورده و بر اساس شرایط فعالیت هر بنگاه، گزینه های مناسبی را به منظور بهره مندی حداکثری از مزایای بازار سرمایه پیشنهاد می کند.

وجود فرابورس موجب یکپارچه شدن و هدایت قسمتی از بازار سرمایه که زمینه ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می‌خواهند سریع‌تر به بازار ورود پیدا کنند، شده است. راحت‌تر بودن شرایط پذیرش در این بازار سبب شده دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها کاهش یابد.

قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی آن بخش از شرکت‌های متمایل به حضور در بازار سرمایه است که هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. سطح نظارت در فرابورس، کمتر از بورس است و از نظر گزارش‌گیری، در طول یک سال مالی، شرکت‌های بورس ملزم به انتشار تعداد بیشتری گزارش هستند و به همین دلیل شفافیت بیشتری دارند.

همین امر سبب می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری در فرابورس بیشتر از بورس باشد.

انواع بازارها در فرابورس ایران

معاملات در فرابورس بسته به نوع معاملات در بازار اول ، دوم ، سوم و چهارم انجام می شوند که در ادامه به شرح کامل این بازار ها می پردازیم.

بازار اول فرابورس

در بازار اول فرابورس علاوه بر سهام شرکتها ، واحدهای صندوق های سرمایه گذاری بانام هم پذیرش و معامله می شوند. همچنین نوسان سهام شرکتها و اوراق پذیرفته شده در بازار اول فرابورس ۵ درصد بدون حجم مبنا پیش بینی شده است . در این بازار سهام شرکتهایی معامله می شوند که آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل ده میلیارد ریال و یکسال از زمان بهره برداری آن گذشته و زیان انباشته نداشته باشد.

واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های زمین و ساختمان که نزد سازمان بورس ثبت شده اند به شرطی امکان معامله را دارند، که حداقل سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله۵۰ میلیارد ریال و حداقل سرمایه صندوق‌های زمین ومسکن ۲۰۰ میلیارد ریال و با نام باشند.

بازار دوم فرابورس

در این بازار ، صرفا سهام شرکتهای سهام عام پذیرفته می شوند. در این بازار سهام شرکتهای زیانده، تازه تاسیس، شرکتهای سهامی خاص که قصد اجرای افزایش سرمایه و تبدیل به سهامی عام را دارند و شرکتهای کوچک پذیرفته شده مورد مبادله قرار می گیرند .

در بازار دوم سهام شرکتهایی معامله می شوند که آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل یک میلیارد ریال ومشمول مادۀ ۱۴۱ لایحۀ قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت نباشد.

بازار سوم فرابورس (بازار عرضه)

بازار عرضه محلی ایمن، شفاف و سودمند برای انجام معاملات عمده اوراق بهاداری است که امکان یا شرایط پذیرش در فرابورس را ندارد. انجام پذیره نویسی انواع اوراق بهادار از جمله شرکتهای سهامی عام در شرف تاسیس، دیگر ویژگی مهم بازار عرضه به حساب می آید. انجام عرضه در این بازار مستلزم گذارندن فرایند پذیرش نبوده و با انجام تشریفات اداری در فرابورس، امکان پذیر است.

در بازار عرضه فرا بورس بلوکهای سهام شرکت‌های سهامی (عام، خاص، تعاونی و …) ،حق‌تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام،سهام ناشی از افزایش سرمایۀ شرکت‌های سهامی عام، پذیره نویسی سهام و اوراق مشارکت،پذیره نویسی گواهی سپرده سرمایه گذاری بانک ها، املاک و مستغلات ،امتیازبهره برداری وحق ثبت اختراعات در قالب سهام شرکتهای سهامی خاص می تواند مورد معامله قرار بگیرد.

بازار چهارم فرابورس ( اوراق مشارکت)

انواع اوراق با درآمد تضمین شده از جمله اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و …که در زمان پذیرش حداقل سه ماه تا سر رسید آنها باقی مانده باشد قابل پذیرش در این بازار بوده به شرطی که بعد از پذیرش، معاملات دست دوم آنها منحصرا از طریق فرابورس انجام شود.

امکان صدور اوراق مشارکت شرکتی و اوراق مشارکت قابل تعویض سهام از جمله اوراق بهادار قابل معامله در بازار اوراق مشارکت محسوب می شوندکه درکنار اوراق مشارکت رهنی، اوراق مشارکت اجاره، صکوک وگواهی سپرده بانکی سرمایه گذاری عام وخاص در بازار چهارم امکان معامله را دارند.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس

سهولت پذیرش

پذیرش و درج شرکت‌های سهامی عام در فرابورس ایران نسبت به بورس شرایط کمتری نیاز دارد و این باعث شده تا دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها به کمتر از یک ماه کاهش پیدا کند.

تأمین مالی

شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس این امکان را دارند تا از طریق فروش سهام خــود از مزایای تأمین مالی ارزان قیمت از طریق بازار سرمایه بهره ببرند. علاوه بر این امکان تأمین مالی از محل جذب سرمایه‌گذاران جدید و افزایش سرمایه را نیز دارا هستند.

معافیت مالیاتی

شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس ایران از مزایای مالیاتی قابل توجهی برخوردار هستند. به این صورت که شرکت‌هایی که اقدام به عرضه سهام در فرابورس می‌کنند (به غیر از شرکت‌های حاضر در بازار پایه) امکان برخورداری از معافیت مالیاتی تا ۱۰ درصد درآمد خود را دارا هستند.

وثیقه‌گذاری سهام

سهام‌داران شرکت‌های پذیرش شده در بازار فرابورس می‌توانند از طریق وثیقه‌گذاری سهام شرکت خود، برای اخذ تسهیلات اقدام کنند. چراکه شبکه بانکی، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران را به‌عنوان دارایی قابل قبول جهت وثیقه‌گذاری برای دریافت تسهیلات بانکی بــه رسمیت می‌شناسد.

امکان انتشار اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی

شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس می‌توانند با ارائه مدارک لازم به سازمان بورس و اوراق بهادار منابع مالی طرح‌های موردنظر را (حداکثر تا ۶۰ درصد سرمایه‌گذاری در طرح پروژه موضوع اوراق مشارکت) از طریق انتشار اوراق تأمین کنند.

امکان خروج از فرابورس

اگر شرکتی تصمیم بگیرد به هر دلیلی از فرابورس خارج شود، در دستورالعمل پذیرش برای این موضوع راه‌حلی در نظر گرفته شده است که با گذراندن فرآیند مشخصی امکان خروج از این بازار و حتی تبدیل شرکت به شرکت سهامی خاص به‌سادگی امکان‌پذیر خواهد بود. ضمن اینکه شرکت‌های حاضر در فرابورس ایران می‌توانند بسیار راحت‌تر به بازارهای دیگر انتقال پیدا کنند.

نبود حجم مبنا

سهام مورد مبادله در بازارهای فرابورس ایران به دلیل نبود حجم مبنا با معاملات روان‌تر و نقد شوندگی بالاتری رو‌به‌رو هستند و عرضه و تقاضا برای این سهام به سرعت متعادل شده و معمولا صف خرید و فروش آن‌ها برای مدت زیادی ادامه نمی‌یابد.

در نظر داشته باشید که سهام شرکت‌های فرابورسی و بورسی با یک کد معاملاتی قابل خرید و فروش هستند. شما می‌توانید برای شروع انجام معامله، این کد را از کارگزاری‌های رسمی دریافت کنید.

تفاوت بازار بورس و بازار فرابورس

تقسیم‌بندی بازار

بازار بورس به‌طور کلی به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. عملکرد این دو بازار به هم مرتبط است. به این صورت که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم به خوبی عمل کند به بازار اول منتقل خواهد شد.

ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت بخش عمل نکند از بازار اخراج می‌شود. بازار فرابورس ایران دارای ۵ بازار، اول، دوم، سوم، ابزار‌های نوین مالی و پایه است. بنابراین اولین تفاوت بورس و فرابورس در تقسیم‌بندی و تعداد این دو بازار است.

فرایند پذیرش در بازار بورس و فرابورس

شرایط پذیرش سهام در بازار بورس کمی دشوار است، بازار فرابورس با شرایط ساده‌تر تشکیل شده تا شرکت‌های کوچک هم بتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

در جدول زیر می‌توانید تفاوت بورس و فرابورس را در خصوص شرایط پذیرش به خوبی مشاهده کنید:

شرایط پذیرش	بازار بورس			بازار فرابورس
	تابلو اصلی بازار اول	تابلو فرعی بازار اول	بازار دوم	بازار اول	بازار دوم
حداقل سرمایه ثبت شده شرکت	۱۰۰ میلیارد تومان	۵۰ میلیارد تومان	۲۰ میلیارد تومان	یک میلیارد تومان	۱۰۰ میلیون تومان
حداقل سهام شناور	۲۰ درصد	۱۵ درصد	۱۰ درصد	۱۰ درصد	پنج درصد
حداقل تعداد سهام‌داران	هزار نفر	۷۵۰ نفر	۲۵۰ نفر	۲۰۰ نفر	–
حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوط	سه سال	سه سال	دو سال	حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات گذشته باشد	حداقل یک سال از تأسیس آن گذشته باشد
زیان انباشته	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از زیان داشته باشد
نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها	۳۰	۲۰	۱۵	۱۵	–
سودآوری	سه دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	دو دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	–

آیا خرید سهام در بازار بورس و فرابورس تفاوتی دارد؟

خرید و فروش در بورس توسط کارگزاران به عنوان متولی اصلی انجام خرید و فروش, انجام می شود. در فرابورس کارگزاران مسئولیت انجام خرید و فروش‌ها را بر عهده دارند. در این بازار کارگزاران حکم واسطه بین خریدار و فروشنده داشته و کلیه معاملات سهام و اوراق بهادار در فرابورس از طرف آن‌ها انجام می شود.

دریافت کد فرابورس برای شرکت ها (شخص حقوقی) چه مدارکی لازم دارد؟

شرکت‌هایی که تمایل به دریافت کد معاملات بورس اوراق بهادار ( برای انجام معامله در بازار بورس یا فرابورس) دارند، می‌توانند به ترتیب زیر عمل نمایند:

1. تصویر روزنامه رسمی آگهی تآسیس
2. تصویر روزنامه رسمی – آگهی کلیه تغییرات.
3. تصویر اساسنامه.
4. کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیآت مدیره.
5. تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی و تعهد نامه.
6. تکمیل فرم توافقنامه معاملات اینترنتی.
7. دریافت و تکمیل فرم قرارداد معاملات برخط و پاسخ به سوالات آزمون معاملات برخط.
8. ارائه نامه درخواست دریافت کد معاملاتی خطاب به کارگزاری آگاه در سربرگ شرکت.
9. معرفی نماینده شرکت.

دریافت کد معاملاتی بورس، برای انجام معاملاتی اوراقی همانند اخزا و سخا ضروری است.

تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟

بازار سرمایه، محیطی جذاب و مکانی برای رشد و پیشرفت انواع بازار در فرابورس شرکت هاست. البته نه هر شرکتی، بلکه شرکت هایی که سهامشان تاییدهای لازم برای ورود به این بازار را دریافت کنند. برای هر چه آسان‌تر شدن ورود شرکت ها به این بازار، سازوکاری تعیین شد که باعث به وجود آمدن فرابورس در کنار بورس شد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این دو بازار و تفاوت بازار بورس و فرابورس خواهیم پرداخت.

بورس و فرابورس

بر اساس مبانی علم اقتصاد، منظور از بورس، بازاری است که قیمت ‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا و بورس اوراق بهادار می‌شود.

ازآنجایی‌که ورود به بازار سرمایه معمولاً یکی از اهداف اکثر شرکت هاست، نیاز به فرآیندی بود تا این امر با سرعت بیشتری میسر شود؛ بنابراین محیطی به نام فرابورس ایجاد شد که ازنظر ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس بوده ولی شرایط پذیرش شرکت ها در این حوزه آسان‌تر از بورس باشد. درواقع اصلی‌ترین وظیفه‌ی فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت آن بخش از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا به هر دلیلی، تمایل به ورود به بورس را ندارند.

برخی فرابورس را به نام OTC می‌شناسند. جالب است بدانید که نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن یعنی Over The Counter گرفته‌شده است.

روال و تنوع شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس به سبکی است که انواع بازار در فرابورس با احراز حداقل شرایط و درزمانی سریع‌تر، امکان ورود به بازار و بهره‌مندی از سرمایه‌ی موجود در آن برای شرکت ها فراهم می‌شود.

تفاوت‌های اصلی و عمده‌ی بورس و فرابورس:

فرابورس ایران نیز با مجوز شورای عالی بورس ایجادشده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، همچون بورس کالا ؛ اما تفاوت فرابورس و بورس را می‌توان در دو بخش عمده خلاصه کرد:

تفاوت در بازارها

تفاوت در فرآیند پذیرش

۱- تفاوت در بازارها:

برای توضیح بهتر در این زمینه، باید ابتدا بازارهای مختص بورس و فرابورس را بشناسیم.

فرابورس

در یک طبقه‌بندی کلی، بازار فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم، سوم (بازار عرضه) و بازار پایه است. در زیر به‌اختصار درباره‌ی هرکدام توضیح خواهیم داد. البته ناگفته نماند که بازارهای دیگری که عمدتاً نیز جدید هستند که در سایت فرابورس ایران مشاهده می‌شوند. برای مطالعه‌ی جزییات بیشتر درباره‌ی آن‌ها می‌توانید به سایت رسمی این سازمان مراجعه نمایید.

بازار اول، در این بازار سهام شرکت هایی معامله می‌شود که آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی آن‌ها حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد. همچنین باید حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته و زیان انباشته نداشته باشند.

بازار دوم، بازاری است که عمدتاً شامل سهام شرکت های زیان ده، تازه تأسیس، شرکت های کوچک و … هست. آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی این شرکت ها باید حداقل یک میلیارد ریال باشد و حداقل یک سال نیز از بهره‌برداری آن‌ها گذشته باشد.

بازار سوم که به بازار “عرضه” نیز شهرت دارد، به‌طور خلاصه مکانی است برای عرضه‌ی یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار. برای مثال، انجام پذیره‌نویسی انواع اوراق بهادار ازجمله شرکت های سهامی عام در شرف تأسیس، نمونه‌ای از فعالیت‌های ویژه‌ی این بازار است.

بازار پایه، ازجمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به‌منظور عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه‌اندازی شده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه‌شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس موردبررسی قرار می‌گیرد. سپس در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس درج می‌شوند. لازم به ذکر است این شرکت‌ها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند.

بازار پایه

شامل سه بازار، الف – ب – ج می‌شود.

به‌طورکلی در مورد این بازارها می‌توان گفت که هرچه پایین‌تر می‌رویم، شفافیت مالی و اطلاعاتی شرکت ها کمتر شده و ریسک سرمایه گذاری در آن‌ها بالاتر می‌رود؛ بنابراین اگر قصد سرمایه گذاری در بازار پایه‌ی فرابورس رادارید، بهتر است کمی بیشتر تأمل‌کنید!

بورس

از طرف دیگر، شرکت بورس تهران فقط دارای ۲ بازار تحت عناوین “بازار اول” و “بازار دوم” است. برای مثال یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو بازار، به میزان سرمایه‌ی ثبت‌شده‌ی شرکت ها برمی‌گردد. شرکت های با سرمایه‌ی بیشتر، در بازار اول بورس قرار خواهند گرفت.

۲- تفاوت در فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس:

برای مقایسه‌ی شرایط پذیرش سهام بین بازار بورس و فرابورس، به جدول زیر توجه نمایید.

همچنین برخی دیگر از تفاوت های بازار بورس با فرابورس عبارت‌اند از:

۱- بازار فرابورس هیچ مکان فیزیکی متمرکز و خاصی ندارد که دادوستدکنندگان یا متخصصین همچون بورس های کلاسیک گرد هم‌آیند.

۲- قوانین استاندارد اقلام مورد مبادله در بازار فرابورس انعطاف‌پذیر می‌باشند یعنی قوانین معمولاً ناشی از توافق طرفین هست.

۳- ساعات کار فرابورس از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار است.

۴- در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین تعیین می‌گردد مزایایی از قبیل شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک وجود ندارد.

۵- بورس رسمی برای فعالان در این بازار مزایایی از قبیل شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک را به دنبال دارد درصورتی‌که در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌گردد، این شرایط به‌صورت کامل وجود ندارد.

مزایای فرابورس برای شرکت های پذیرفته‌شده در آن

همان‌طور که ذکر کردیم، تمام مزایا و موقعیت‌های موجود برای شرکت های پذیرفته‌شده در بورس، برای شرکت های فرابورسی نیز محیاست. ازجمله‌ی این مزایا می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تأمین مالی آسان و ارزان
• افزایش نقد شوندگی سهام
• بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
• نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم‌هزینه
• شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
• اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
• بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
• معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
• صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی و انتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده
• پیش‌بینی فرآیند ساده خروج از فرابورس

نتیجه‌گیری:

بورس، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله‌ی خریداران و فروشندگان قرار می‌گیرد. شرایط، ضوابط و قوانین ورود به بورس اوراق بهادار برای بسیاری از شرکت ها دشوار و زمان‌بر است. و این باعث می‌شود که تعداد کمتری از شرکت ها شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را کسب نمایند. لذا با توجه به علاقه‌ی شرکت ها برای ورود به بازار بورس (به دلایل گوناگونی ازجمله برخی معافیت‌های مالیاتی، تامین مالی آسان‌تر، کسب اعتبار بیشتر و …) و همچنین عدم انواع بازار در فرابورس احراز شرایط ورود به بورس، بازاری دیگر شبیه به بورس و بانام فرابورس ایجاد شد. یک تفاوت بازار بورس و فرابورس را می‌توان ورود و پذیرش آسان‌تر و سریع‌تر شرکت ها در فرابورس از بورس و همچنین برخورداری از انعطاف بیشتر بازار فرابورس نسبت به بورس دانست.

بورس یا فرابورس؛ در کدام بازار سرمایه گذاری کنیم؟

باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از کارشناس بازار سرمایه نوشت: شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در یکی از تابلوهای بورس الزامات سخت گیرانه‌تری نسبت به فرابورس دارند.

مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه در خصوص بازار سهام اظهار کرد: بازار سهام یا به عبارت جامع‌تر بازار سرمایه، بازاری است که در آن ابزارهای مالی معامله می‌شوند. در بازار سهام، انواع اوراق بدهی، از جمله، اوراق مشارکت، مرابحه، صکوک اجاره، اسناد و اوراق خزانه اسلامی و با حجم کمتر ابزارهای مشتقه از جمله، اختیار خرید و فروش تبعی و قراردادهای آتی وجود دارد.

او بیان کرد: تقریبا ۹۵ درصد بازار سرمایه را سهام شرکت‌های اوراق بهادار به خود اختصاص داده‌اند. در سایت مدیریت فناوری اطلاعات بورس، سرمایه گذار متوجه می‌شود سهام یا دارایی مورد نظر در کدام تابلو پذیرش شده است، بنابراین نحوه معامله یکسان است و در این معاملات، سرمایه‌ای وارد شرکت نمی‌شود و تنها سهام موجود بین سرمایه گذاران دست به دست می‌شود.

کارشناس بازار سرمایه در خصوص، تفاوت بازار بورس و فرابورس گفت: دو بازار بورس و فرابورس تحت نظارت سازمان بورس هستند. تفاوت چندانی بین بازار بورس و فرابورس وجود ندارد، با این حال شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در یکی از تابلوهای بورس الزامات سخت گیرانه‌تری نسبت به فرابورس، اعم از تعداد سال‌های فعالیت، میزان سرمایه، سودآور بودن در سه سال گذشته و درصد سهام شناور دارند.

او بیان کرد: البته ممکن است، شرکتی تمام‌ شرایط پذیرش در بورس را داشته باشد، ولی به خواست خود در فرابورس پذیرفته شده باشد. به طور نظری شرکت‌های بورسی معتبرتر از فرابورسی‌ها هستند و در خود این بازارها هم تابلوهای اصلی از تابلوهای فرعی و بازارهای اول و دوم از بازارهای سوم و پایه معتبرتر هستند.

قلی پور افزود: شرکت‌های فعال در بازار پایه فرابورس (با اعتبار زرد، نارنجی و قرمز) بیشترین ریسک را دارند و بعضا محدودیت‌های معاملاتی در آن‌ها مانند دامنه نوسان بازارها و تابلوهای بالاتر متفاوت است.

کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، چگونه معامله در بازار سهام صورت می‌گیرد و چه ابزارهایی در این بازار وجود دارد؟، گفت: مشابه هر بازار دیگری، برای انجام معامله، به خریدار و فروشنده نیاز است ولی بین خریدار و فروشنده واسطه‌ای به نام کارگزار وجود دارد که تحت سامانه یکپارچه و هسته معاملاتی، با مدیریت شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار، نسبت به سفارش گیری از مشتریان و درج آن در سامانه معاملات اقدام می‌کند، البته با داشتن سامانه آنلاین کارگزاری، مشتری خودش هم می‌تواند سفارشات خرید یا فروش را وارد کند.

قلی پور بیان کرد: با انتخاب یک کارگزار و اخذ کد بورسی از طریق سامانه (در مراکز خدمات الکترونیکی دولت) سجام که هویت بورسی هر فرد حقیقی یا حقوقی در بازار سرمایه است، سرمایه گذاران می‌توانند خرید و فروش خود را آغاز کنند.

او افزود: بدیهی است که افراد پیش از خرید سهام، نیاز به شارژ حساب کارگزاری خود دارند و برای فروش هم باید یک کارگزار ناظر تعیین کنند. البته خرید از همه کارگزاری‌ها ممکن است، ولی فروش فقط از طریق کارگزار ناظر تعیین شده برای هر سهم امکان پذیر است.

قلی پور در خصوص کارمزد معاملاتی موجود در بازار سهام اظهار کرد: انواع بازار در فرابورس انواع سفارش خرید و فروش، در قیمت یا بازه قیمتی مشخص با اعتبار زمانی متفاوت برای اجرا وجود دارد. کمتر از نیم درصد ارزش معامله هر خرید یا فروش توسط کارگزار به عنوان کارمزد برداشته می‌شود.

او بیان کرد: البته سهم شرکت‌های بورس، فرابورس و سپرده گذاری و مدیریت فناوری بورس و حق نظارت سازمان بورس که جمعا کمتر از یک دهم درصد است نیز، توسط کارگزار برداشت می‌شود، اما در فروش، نیم درصد مالیات دولت نیز کسر می‌شود. البته، این کارمزدها در سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یافتند.

کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، مردم چگونه می‌توانند وارد بازار سهام شوند؟ تشریح کرد: تفاوت خاصی در ورود مردم به بازار بورس و فرابورس وجود ندارد و فقط از طبقه بندی ذکر شده در سایت مدیریت فناوری اطلاعات بورس، سرمایه گذار متوجه می‌شود سهام یا دارایی مورد نظر در کدام تابلو پذیرش شده است، بنابراین نحوه معامله یکسان است.

او در پایان بیان کرد: البته برای اخذ اعتبار خرید برای سهام بازار پایه، محدودیت‌هایی وجود دارد، ولی معاملات نقدی مشابه است. حدود ۶۰۰ نماد معاملاتی در تابلوها و بازار بورس و فرابورس فهرست شده‌اند و تنوع زیادی از نظر صنعت دارند، البته از نظر ارزشی بیش از ۸۰ درصد سهام در بورس و مابقی در فرابورس هستند. بیشتر اوراق بدهی هم در فرابورس و در تابلو ابزارهای نوین مالی فهرست شده‌اند.

0 تا 100 بازار پایه به زبان ساده + قوانین بازار پایه فرابورس

اگر در بازار بورس تهران سرمایه‌گذاری کرده‌اید یا قصد این کار را دارید، یکی از مهم‌ترین گام‌ها این است که با انواع بازار قابل معامله در بورس آشنا شوید. بازار پایه یکی از بخش‌های بازار فرابورس است که سهم‌های زیادی را در خود جای داده است.

در همین ابتدای کار لازم است تا بدانید که بازار پایه و سهم‌هایی که در آن وجود دارند بسیار ریسک بالایی دارند و سعی کنید که در ابتدا، به بخش‌های دیگر بازار مسلط شوید و سپس به سمت معامله در این بازار بیاید.

بازار پایه چیست؟

اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم بازار پایه چیست؟ باید بگوییم بازار پایه بازار چهارم فرابورس محسوب می‌شود و سهم‌هایی که به هر دلیلی مشکلاتی را دارند و خرید و فروش آن‌ها ریسک زیادی را دارد، به این بازار منتقل خواهند شد.

یکی از دلایل تشکیل بازار پایه، بر اساس ماده 99 قانون پنجم توسعه و همچنین ماده 36 احکام دائمی توسعه کشوری است. این قوانین می‌گویند که شرکت‌هایی که سهامی عام هستند، به هر حال باید در یکی از بازارهای بورس و فرابورس پذیرش و قابل معامله شوند. همچنین داشتن ساز و کار معاملاتی، رکن مهم دیگر این قوانین است.

به‌صورت کلی، اگر شرکت‌ها در بازار بورس یا فرابورس پذیرش شوند، در یکی از بازارها، معاملات خود را پیش خواهند برد. اما حالت دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آیین نامه‌های موجود در بورس و فرابورس، شرکت‌ها از لحاظ قانونی قدرت پذیرش را ندارند و تنها باید ثبت آن‌ها صورت گیرد. توجه کنید که اگر سهام شرکتی جزو این دسته باشد، به بازار پایه برای معامله منتقل خواهد شد.

شرکت‌ های حاضر در بازار پایه فرا بورس

به‌صورت کلی، سه دسته شرکت هستند که در این بازار قابل معامله هستند و لازم است تا راجع به آن‌ها بیشتر بدانید:

• شرکت‌هایی که در بازار بورس یا فرابورس پذیرش نشده‌اند و به دلیل الزام قانونی که وجود دارند، در این بازار قابلیت معامله دارند.
• شرکت‌هایی که یک گام جلوترند و ثبت نهایی شده‌اند، اما هنوز تا گرفتن پذیرش فاصله دارند. توجه انواع بازار در فرابورس کنید که سهام این شرکت‌ها دارای ریسک کمتری به نسبت نوع قبلی است.
• شرکت‌هایی که قبلاً ثبت و پذیرش شده‌اند، اما به دلیل عدم رعایت قوانین این بازارها، به اصطلاح لغو پذیرش شده‌اند و از بازارهای اصلی اخراج شده‌اند. به دلیل اینکه قوانین بازار پایه راحت‌تر است و سهم‌هایی که در این بازار وجود دارند، الزامی برای انتشار گزارش‌های ماهانه و فصلی در سایت کدال ندارند، پس وضعیت سود و زیان آن‌ها نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و خرید و فروش آن‌ها، ریسک بزرگی را برای پرتفوی بورسی شما دارد. (اگر درباره پرتفوی به دنبال اطلاعات بیشتری هستید مقاله "پرتفوی چیست" را مطالعه نمایید.)

قوانین جدید بازار پایه فرا بورس

در گذشته، این بازار دامنه نوسان ده درصدی را در طول روز تجربه می‌کرد و به همین دلیل، ممکن بود که سهامداران در چند روز کاری ضرر زیادی را متحمل شود. نکته دیگری که در این بازار زیاد به چشم می‌خورد، به اصطلاح پروژه کردن سهم‌ها بود.

پروژه کردن به معنی خرید گروهی توسط چند نفر که سرمایه زیادی داشتند و هر روز سهم را بالا می‌برند و ممکن بود در مدت زمان یک سال، سهام یک شرکت ورشکسته تا 1000 درصد نیز سود کند.

این سهم‌ها پس از گذشت مدت زمانی، به شدت حبابی می‌شد و سهامداران کلان سهم را خالی می‌کردند و در صف خرید، به مردم می‌فروختند و موجب می‌شدند تا سهامداران خرد، ضرر بزرگی را متحمل شوند. همه این دلایل باعث شد تا سازمان بورس، قوانین جدیدی را برای بازار وضع کند. قوانین جدید به اصطلاح، به رنگی کردن بازار پایه معروف شد.

در قانون جدید، بازار پایه به سه دسته بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شد که هر کدام را برای شما توضیح خواهیم داد.

تابلوی زرد بازار پایه فرا بورس

• اگر شرکت مذکور، ارائه اطلاعات خود را در سایت کدال، بیش از 2 مرتبه به تأخیر نیندازد و تقریباً گزارش‌ها را سر موقع بارگذاری کند، در بخش تابلوی زرد پایه فرابورس قرار خواهد گرفت.
• همچنین اگر گزارش‌ها سود سهام و زیان را بیش از 2 مرتبه در سایت کدال بارگذاری نکند، می‌تواند در این بازار کار خود را ادامه دهد.
• به عنوان مورد آخر نیز می‌توان گفت، که شرکت حداقل یکبار گزارش‌ها حسابرسی شده در طول یک سال را ارائه دهد.

نکته مهم: توجه کنید که تابلوی زرد پایه فرابورس، به نسبت تابلوی نارنجی و قرمز دارای ریسک کمتری است و نوسان -+3 درصدی را در طول روز تجربه می‌کند.

تابلوی نارنجی بازار پایه فرا بورس

• توجه کنید که اگر هیئت مدیره شرکت، قوانین مرتبط با تابلوی زرد بازار پایه فرابورس را پشت گوش بیندازد، به بازار نارنجی یا قرمز منتقل خواهد شد.
• همچنین پس از حسابرسی صورت‌ های مالی سالانه، اگر حسابرس مستقل سازمان فرابورس، تشخیص دهد که گزارش‌ها حسابرسی نشده‌اند یا اعداد مشکل دارند و اقدام به اظهار نظر مردود داشته باشد، سهام شرکت به این بازار منتقل خواهد شد.
• علاوه بر این، لازم به ذکر است که گفته شود، اگر سهام شرکت در این بازار قرار بگیرد، دارای ریسک بیشتری به نسبت تابلوی زرد بازار پایه فرابورس است و دامنه نوسان آن نیز بین -+2 درصد در طول یک روز کاری است.

تابلوی قرمز بازار پایه فرا بورس

• اگر مراجع قضایی، حکم ورشکستگی شرکت را امضا کنند، سهام شرکت به این بخش منتقل می‌شود.
• همچنین اگر در مجمع بورس عمومی سالیانه شرکت، حکم به انحلال ناشر داده شود.
• علاوه بر این، اگر ناظر بطور پیوسته 3 سال گزارش‌ها سالیانه را حسابرسی نکرده باشد و اصلاً هیچ گزارشی مبنی بر سود و زیان شرکت در دسترس نباشد.

نکته مهم: توجه کنید که هرگز در این بازار معامله نکنید، مگر اینکه خبر قطعی از سوددهی سهم در آینده داشته باشید. بطور مثال می‌توان گفت که در ابتدای سال 99 که اکثر سهم‌ها در مدت زمان کمی رشد خیلی خوبی را داشتند، یک شرکت که زیر مجموعه تأمین اجتماعی بود و در این بازار قرار داشت، در یک روز کاری که صف خرید هم بود، سهام شرکت بسته شد و حکم ورشکستگی صادر شد.

در این صورت شاید شما به 10 درصد اصل پول پس از گذشت چندین سال برسید که این یک فاجعه به حساب می‌آید و ریسک بزرگ این بازار را نشان می‌دهد.همچنین نوسانات سهام این شرکت‌ها بین -+1 در طول یک روز معاملاتی است.

نکات مهم بازار پایه فرا بورس

نکاتی مهم در مورد بازار پایه فرابورس وجود دارد که با دانستن آن‌ها، به راحتی می‌توانید به سؤال: چگونه در بازار پایه معامله کنیم؟ پاسخ دهیم.

• در صورتی که سهام شرکت‌های بازار پایه، سه روز متوالی صف خرید یا فروش باشند و در آخرین روز، بیش از دو ده هزارم ( 0.0002) سهام شرکت معامله شود، در روز بعد معاملاتی نوسانات قیمتی تغییر خواهد کرد. نوسانات برای تابلوی زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 4،8،10 درصد خواهد بود.
• همچنین برای جلوگیری از افت بیش از حد سهم‌های موجود در این بازار، به حکم سازمان فرابورس، صندوق‌ سرمایه‌ گذاری قابل معامله در بورس تهران ( ETF )، می‌تواند تا 10 درصد سرمایه خود را در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
• قانونی نیز در اواخر سال 98، توسط سازمان بورس منتشر شد که به قانون حجم مبنا معروف است. البته این قانون تمامی بازارهای بورس و فرابورس را فرا می‌گیرد و بازار پایه نیز جزو بازار فرابورس است. قانون حجم مبنا برای این بازار بسیار مفید است و جلوی سفته بازی و رانت خواری در این بازار را گرفته است. بر اساس این قانون، در هر روز معاملاتی، سهام یک شرکت باید تا حدودی معامله شود تا قیمت بالا یا پایین برود، زیرا در گذشته صف خرید یا فروش فیکی را برای اینگونه سهم‌ها می‌چیدند و با اندک حجم معاملاتی، سهم قیمتش رشد یا نزول پیدا می‌کرد.
• علاوه بر این، اگر می‌خواهید تفاوت این را بدانید که کدام سهم‌ها لغو پذیرش شده‌اند یا اینکه از بازار بورس اخراج شده‌اند، باید به سایت سازمان بورس تهران به نشانی tsetmc.com مراجعه کنید و نام سهام خود را جستجو کنید. در قسمت بالای صفحه و کنار نام شرکت، این عبارت نوشته شده است و به راحتی می‌توانید از آن با خبر شوید.

اگر علاقه‌مند به این هستید که با آیین نامه‌ها و قوانین جدید سازمان بورس در ارتباط با بازر بورس و فرابورس بیشتر آشنا شوید، با مراجعه به سایت www.seo.ir کار خود را آسان کنید و تمامی قواعد را مطالعه کنید. آنجا به این پرسش به طور دقیق پاسخ داده می‌شود که چگونه در بازار پایه معامله کنیم؟

و در آخر.

بازار پایه به زبان ساده، بازار چهارم فرابورس به حساب می‌آید و سهم‌هایی که به هر دلیلی مشکلات زیادی دارند و معامله آن‌ها ریسک زیادی را دارد، در این بازار قرار خواهند گرفت. طبق قانون جدید، سهم‌های بازار پایه به تابلوی زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌شده‌اند.

تابلوی زرد پایه فرابورس، به نسبت تابلوی نارنجی و قرمز دارای ریسک کمتری دارد و می‌توانید به عنوان سهام پر ریسک، در سبد پرتفوی خود قرار دهید.

همه چیز در خصوص عرضه و پذیرش در بورس تهران

پذیرش به معنای تطبیق وضعیت اوراق بهاداروناشر آن با شرایط مندرج در دستور العمل مربوطه،به منظور فراهم شدن امکان معامله اوراق بهادار در بورس است .بر اساس مقررات بازار سرمایه ،شرکت هایی که متقاضی پذیرش اوراق بهادار خود در بورس یا بازار خارج از بورس هستند،تمام یا بخشی از وظایف خود انواع بازار در فرابورس انواع بازار در فرابورس در فرآیند پذیرش را از طریق مشاوران پذیرش ،دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار بورس واوارق بهادار انجام می دهند.به بیان دیگر مشاوران پذیرش ،به عنوان رابط میان ناشران اوراق بهادار متقاضی پذیرش وبورس ها عمل می کنند

به طور کلی شرکتها می توانند در بازار بورس تهران و یا فرابورس،که هر دو شرکت زیر انواع بازار در فرابورس نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کنند مورد پذیرش و عرضه قرار گیرند.

شرکتها با توجه به تفاوتهایی از جمله سایز شرکت، جمع دارایی ها ، میزان سود آوری، تعداد سهامداران و … در شرکت بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران مورد پذیرش قرار می گیرند.

مزایای مرتبط با ناشر (شرکت متقاضی)

مزایای مرتبط با سهامداران

مزایای مرتبط با کل اقتصاد

شرایط عمومی پذیرش:

• سهامی عام باشند.
• ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار شده باشند.
• اظهار نظر مقبول یا مشروط حسابرس به صورتهای مالی داشته باشند.
• برخورداری از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت
• داشتن صورت های مالی مطابق با استانداردهای حسابداری و دستور العمل های اجرایی سازمان بورس
• عدم محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال سهام شرکت
• نداشتن محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت
• سهام با نام و بهای اسمی آن تماما پرداخت شده باشد.
• دارای حسابرس معتمد سازمان
• نداشتن دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورتهای مالی

شرایط اختصاصی پذیرش در بازارهای اول و دوم بورس:

شرایط اختصاصی پذیرش در تابلوهای مختلف فرابورس

شرایط پذیرش در بازارهای ابزارهای نوین مالی

فرایند پذیرش شرکت ها در بورس / فرابورس ایران

• ارائه درخواست از طریق سامانه پذیرش توسط مشاور پذیرش
• بررسی اجمالی توسط کارشناسان بورس/فرابورس
• جلسه حضوری با مدیران شرکت
• ارائه و تکمیل مدارک مورد نیاز پذیرش مندرج ئر سایت بورس / فرابورس
• تهیه گزارش کارشناسی توسط بورس/فرابورس
• ارسال گزارش کارشناسی بورس/فرابورس به هیئت پذیرش ظرف مدت 45 روز از تاریخ تکمیل مدارک
• برگزاری جلسه هیئت /کمیته پذیرش و تصمیم گیری در خصوص پذیرش یا رد شرکت
• اعلام نتیجه و شروط درج هیئت /کمیته پذیرش به صورت مکتوب به شرکت متقاضی و مشاور پذیرش
• اعلام نتیجه هیئت پذیرش حداکثر ظرف مدت 45 روز حق اعتراض شرکت به رای ،حداکثر ظرف مدت 10روز پس از ابلاغ تصمیم
• تبدیل شرکت از سهامی خاص به سهامی عام
• ثبت شرکت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار
• سپرده کردن سهام شرکت در شرکت سرمایه گذاری مرکزی و تسویه وجوه
• افشای اطلاعات مالی در ساملنه کدال
• به روز رسانی امید نامه و اجرای اقدامات و شروط مندرج در صورت جلسه هیئت /کمیته پذیرش
• درج نام شرکت ظرف مدت 6ماه از زمان پذیرش
• درج شرکت در فهرست نرخ های فرابورس ایران
• عرضه سهام شرکت حداقل 5 روز و حداکثر چهار ماه پس از تاریخ درج
• عرضه اولیه /حراج
• گشایش نماد/قیمت ثابت

خدماتی که در راستای پذیرش شرکتها مشاور پذیرش کارگزاری اقتصاد بیدار انجام انواع بازار در فرابورس میدهد:

1- ارائه مشاوره به متقاضی در خصوص فرآیند پذیرش به منظور انطباق وضعیت آن با مقررات؛

2- سنجش میزان آمادگی متقاضی برای پذیرش در بورس/فرابورس؛

3- ارایه مدارک و اطلاعات درخواستی به بورس/فرابورس به نمایندگی متقاضی در فرایند پذیرش و انجام پیگیری‌های مربوطه مطابق با مقررات؛

4- مشاوره و تهیه امیدنامه/طرح تجاری متقاضی منطبق با استانداردهای سازمان بورس/فرابورس؛

5- مشاوره در جهت تبدیل هویت حقوقی متقاضی از سهامی خاص به سهامی عام؛

6- مشاوره جهت ثبت متقاضی نزد سازمان مطابق قانون ؛

7- انجام اقدامات لازم به‌منظور درج نام متقاضی در فهرست نرخ‌های بورس/فرابورس؛

8- ارائه مشاوره به متقاضی جهت معارفه متقاضی در بازار سرمایه.

9- انجام مراحل ثبت،انتشار ،و عرضه اوراق بهادار و تکمیل مستندات مربوط به انجام فرایندهای آن نزد مراجع قانونی

خدماتی که در راستای عرضه سهام شرکتها، مشاورعرضه کارگزاری اقتصاد بیدار انجام میدهد:

1-بررسی برنامه یا طرح موضوع تامین مالی ناشر

2-ارائه مشاوره در خصوص قوانین و مقررات عرضه اوراق بهادار و تکالیف قانونی ناشر

3-ارائه راهنمایی های لازم جهت تهیه گزارش توجیحی

4-تهیه بیانیه ثبت یا در خواست معافیت از ثبت اوراق بهادار در دست انتشار

5-نمایندگی قانونی ناشر نزد مراجع ذی صلاح به منظور پیگیری مراحل قانونی انتشار اوراق بهادار

6-انجام مطالعات بازاریابی اوراق بهادار در دست انتشار و ارائه مشاوره به ناشر در خصوص میزان انتشار اوراق بهادار ،شرایط انتشار ،نحوه فروش یا پذیره نویسی اوراق ،زمان بندی انتشار و عرضه اوراق بهادار و راهنمایی ناشر در انتخاب عامل مناسب برای عرضه اوراق بهادار