بورس کالا چیست؟چگونه وارد بورس کالا شویم
بورس کالا چیست و چه مزایایی دارد؟ نحوه انجام معامله در بورس کالای ایران به چه صورت است؟ در این مطلب به معرفی بورس کالا و انواع قرارداد در آن پرداخته ایم.
بورس کالا بازاری است که در آن، کالاهای مختلف خریدوفروش میشوند. البته هر کالایی در این بازار قابل معامله نیست و تنها چند کالای اساسی مانند برنج، گندم، پنبه، انواع فلزات و . دادوستد میشوند. همچنین عملکرد بازار بورس کالا شباهت زیادی به بازار بورس اوراق بهادار دارد و در این بازار نیز قوانین و مقررات خاصی تدوینشده است. در این بخش، قصد آموزش بورس کالا و نحوه معامله در این بازار را داریم. با ما همراه باشید تا بهصورت تخصصی با نحوه سرمایهگذاری در این بازار و قوانین بورس کالا آشنا شوید.
بازار بورس کالا چیست؟
در بازار سنتی کالا، خرید محصول یک ریسک محسوب میشود؛ زیرا قیمت محصولات در بازار با نوسانات مختلفی همراه بوده و هر فروشندهای میتواند محصولش را با یک قیمت خاص عرضه کند و نهادهای نظارتی نیز چندان بر روی قیمت کالا و اصالت آنها حساسیت به خرج نمیدهند. این عدم نظارت کافی باعث شده بسیاری از افراد جهت تأمین مواد موردنیاز خود به بازار بورس کالا مراجعه کرده و در این بازار امن اقدام به خرید کالای موردنظر خود کنند.
چه کالاهایی در بورس کالا معامله می شود
در بورس کالا شاهد یک ساختار سازمانیافته و حسابشده هستیم که تعدادی کالای خاص مورد معامله قرار میگیرند. محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، کانیهای فلزی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همینطور محصولات بازار فرعی و بازار مشتقه از مواردی هستند که در بازار بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار میگیرند.
همچنین در این بازار، کارگزاران بهعنوان رابط بین ارائهدهندگان و متقاضیان عمل میکنند تا معامله بر اساس قیمت روز و واقعی محصول و همینطور با تضمین اصالت کالا صورت بگیرد.
بورس کالای ایران
نخستین بورس کالای ایران در شهریور سال 1382 و تحت عنوان بورس فلزات شروع به کار کرد و یک سال بعد نیز بورس کالای کشاورزی راهاندازی شد. وظیفه راهاندازی بورس کالا بر عهده شورای عالی بورس گذاشته شد و این شورا در جهت محقق کردن اهداف سوم و چهارم توسعه، شروع به راهاندازی بورس کالای ایران کرد.
طبق قانون مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 1 آذر 1384 تصویب شد دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شدند و درنهایت، بعد از انجام مراحل قانونی و پذیرهنویسیهای لازم در مهر 1386 بازار بورس کالای ایران رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. بنابراین این بازار از زیرمجموعههای سازمان بورس اوراق بهادار است و فعالیتهای آن توسط این سازمان موردبررسی قرار میگیرد.
انواع بورس کالا
از انواع بورس کالا میتوان به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی اشاره کرد. این 4 بازار زیرمجموعه بازار بورس کالا هستند که خود آنها نیز چندین زیرمجموعه دارند. در قسمت زیر به انواع بازارهای بورس کالای ایران اشارهکردهایم:
بازار فیزیکی بورس کالا
در این بازار، محصولات مهمی مانند انواع محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآوردههای نفتی و همینطور انواع محصولات صنعتی و معدنی دادوستد میشود. این بازار یکی از پررونقترین بازارهای بورس کالا است که قوانین مختص به خود را دارد و ازنظر ارسال محصول مشابه بازار سنتی است. البته این معامله تحت شرایط ویژهای صورت میگیرد و حالت مزایدهای دارد.
برایناساس، فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام میکند و متقاضیان آن، قیمتهای مختلفی را که بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد میکنند که در مرحله آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته میشود. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی است. ازنظر انواع قرارداد نیز در این بازار، 3 نوع قرارداد با نامهای نقدی، نسیه و سلف منعقد میشوند که در ادامه مطلب، هر یک از این قراردادهای بازار فیزیکی را توضیح دادهایم.
بازار فرعی بورس کالا
محصولاتی که به دلایل مختلف ازجمله تأیید کیفیت توسط متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آنها تداوم ندارد یا به هر دلیل دیگری نمیتوانند در بازار فیزیکی حضورداشته باشند، در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرعی دادوستد میشوند. محصولات این بازار نیز عبارتاند از محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و . که قابلعرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند. بنابراین در این بازار، عرضهکنندگان بیشتری میتوانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.
بازار مالی بورس کالا
این بازار جهت جذب سرمایهگذاران بیشتر تأسیسشده است و شامل 3 زیرمجموعه با نامهای گواهی سپرده کالایی، صندوق سرمایهگذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است. در قسمت زیر به توضیح زیرمجموعههای بازار مالی بورس کالا پرداختهایم:
گواهی سپرده کالایی
در این نوع بازار مالی، مقداری کالا به بخش انبار سپردهشده و انباردار یک قبض برای کالا صادر میکند که این قبض پشتوانه آن است. البته این قبض در صورتی صادر میشود که مسئول انبار، کیفیت محصولات را تأیید کرده باشد. این قبض از طریق افراد متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپردهشده و افراد از طریق آن میتوانند گواهی سپرده کالایی را دریافت کرده و دادوستد محصولات خود را آغاز کنند.
صندوق سرمایهگذاری کالایی
در این نوع بازار مالی، هزینههای اضافی مربوط به انبارداری و حملونقل حذفشده و سرمایهگذاران میتوانند بهجای خرید محصول، اوراق آن را خریداری کنند. درواقع، صندوق سرمایهگذاری کالایی بر روی کالای خاصی سرمایهگذاری کرده و سایر افراد متقاضی جهت سرمایهگذاری بر روی این کالا میتوانند واحدهای صندوق را خریداری کنند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در این نوع قرارداد، عرضهکننده محصول میتواند مبلغ کالایی را که فروخته است پیش از تحویل آن دریافت کند. این قرارداد شبیه قرارداد سلف است که در قسمت انواع قرارداد بورس توضیح دادهایم. البته ازنظر داشتن بازار ثانویه، شباهتی به قرارداد سلف ندارد و تنها کلیات آن شبیه این قرارداد است.
بازار مشتقه بورس کالا
هدف از تأسیس بازار مشتقه بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار اینگونه است که یک دارایی خاص عرضهشده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم میشود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی میتواند باشد.
از محصولات غذایی مانند زعفران و پسته گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گرانبها قابل معرفی بهعنوان دارایی پایه هستند. بنابراین در این بازار، سرمایهگذاران بیشماری حضور یافته و حتی سرمایهگذاران خرد نیز امکان فعالیت دارند. همچنین در این بازار بورس کالا، 2 مدل قرارداد با نامهای قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد میشود که این قراردادهای معاملاتی را در ادامه توضیح دادهایم.
مزایای بورس کالا
بین دو طرف قرارداد از مزایای بورس بورس کالا و مزایای خاص آن کالا است. درواقع، هر کالایی که در این بازار عرضه میشود از تمام جوانب موردبررسی قرارگرفته و تا زمانی که اصل بودن آن ثابت نشود در بازار بورس کالا ارائه نمیشود که خود این موضوع باعث جذب اعتماد متقاضیان و خریداران شده است. در طرف مقابل نیز فروشنده دغدغه دریافت وجه را ندارد؛ زیرا پرداخت وجه توسط اتاق پایاپای صورت گرفته و تسویه طبق قرارداد انجام میگیرد. بنابراین سرمایهگذاری در بورس کالا درنهایت اعتماد صورت گرفته و در این محل، افراد سودجو نمیتوانند ورود کنند.
از دیگر مزایای حضور و فعالیت در بورس کالا میتوان به معرفی محصول تولیدی خود به سایر متقاضیان داخلی و خارجی اشاره کرد. همچنین از طریق این بورس میتوان امتیازاتی مانند تسهیلات بانکی دریافت کرد و در صورت هرگونه خسارت، اتاق پایاپای به موضوع شما ورود کرده و بدون نیاز به مراجع قضایی آن را حل میکند. بنابراین عرضه محصول از طریق بورس کالا باعث کاهش ریسک معاملهشده و یک تبلیغ بزرگ برای عرضهکنندگان محسوب میشود.
بیشتر بخوانید: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس
اهداف بورس کالای ایران چیست
یکی از اهداف بورس کالای ایران این است که مشکلات رایج در بازار سنتی را رفع کند و تولیدکنندگان و مصرفکنندگان بتوانند در یک محیط امن و تحت نظارت کارشناسان حرفهای با یکدیگر همکاری داشته باشند. بنابراین هدف اصلی این بازار، ایجاد یک فضای امن و کنار زدن محدودیتها و نقاط ضعف بازار سنتی است که بهخوبی موفق شده است این مشکلات را برطرف کند. در این بازار، هر دو طرف معامله موظف به انجام تعهدات خود هستند که این پایبند بودن به معامله و شفافسازی قیمت کالاهای اساسی باعث کنار زدن واسطهها شده است. همه این موارد به کنترل بازار و کاهش ریسک خرید محصول در بازار سنتی کمک کرده است که این موارد و انجام معاملات سالم از اهداف بورس کالای ایران بهحساب میآیند.
مهمترین اثرات بورس کالا
اثرات بورس کالا بسیار گسترده است که در قسمت زیر به مهمترین آنها اشارهکردهایم:
ساماندهی بازار و نظارت بیشتر بر عملکرد معاملهگران
افزایش آگاهی معاملهگران و بررسی دقیقتر بازار توسط آنها
انجام معاملات قانونمند و بدون ریسک
دادوستد محصولات اساسی باقیمت واقعی
رونق در بخش سرمایهگذاری کشور
اعطاء تسهیلات مالی به فعالان بازار
شرکتکنندگان در بورس کالا ایران
افراد مختلفی مشغول به فعالیت و خرید و فروش در بورس کالا ایران هستند که در قسمت زیر به تمام افراد حاضر در بازار و سایر ارگانهای مربوطه اشارهکردهایم:
تولیدکنندگان و عرضهکنندگان کالا
متقاضیان و خریداران کالا
کارشناسان و تحلیلگران بازار
ارائهدهندگان خدمات مختلف بورسی
چه کسانی از بورس کالا بهرهمند میشوند؟
تولیدکنندگان و مصرفکنندگان، افرادی هستند که از بورس کالا بهرهمند میشوند. درواقع، تولیدکنندگان پس از طی کردن مراحل قانونی میتوانند محصولات خود را در بورس کالا و مزایای خاص آن این بازار بزرگ عرضه کنند و از مزایای سرمایه گزاری در بورس کالا بهرهمند شوند. مصرفکنندگان نیز میتوانند در بستر بورس کالا اقدام به خرید مواد پایهای موردنیاز خود کنند و این مواد را باقیمت واقعی خریداری کرده و با اطمینان از صحت و سلامت محصول، آن را مورد استفاده قرار دهند.
انواع قراردادها در بورس کالای ایران
انواع قراردادهای بورس کالای ایران به شرح زیر است:
قرارداد نقدی (spot)
در این نوع قرارداد، خریدار تمام مبلغ توافق شده را به همراه کارمزد کارگزار پرداخت کرده و عرضهکننده محصول نیز آن را در مدت حداقل 3 روز به خریدار تحویل میدهد. به همین خاطر از این قرارداد با نام قرارداد تحویل فوری هم یاد میکنند. البته هزینه محصول نیز باید در عرضه 3 روز پرداخت شود.
قرارداد سلف (forward)
در قرارداد سلف، مبلغ توسط خریدار پرداختشده اما زمان تحویل آن در روزی است که در قرارداد منعقدشده و مورد تأیید طرفین قرارگرفته است. بنابراین تحویل محصول در آینده انجام میگیرد و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد صورت میگیرد که این نوع توافق در بازار فیزیکی بورس کالا مرسوم است.
قرارداد نسیه (credit)
همانطور که از نام این قرارداد معلوم است امکان نسیه وجود داشته و خریداران میتوانند مبلغ توافق شده را بهصورت نسیه و در زمانبندیهای معینشده پرداخت کنند. تحویل کالا نیز در مدت 3 روز بعد از انعقاد قرارداد صورت میگیرد.
در قرارداد آتی که به معنای آینده است کلیه امور معامله از پرداخت وجه گرفته تا تحویل کالا در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده انجام میگیرد. بنابراین هنگام رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداختشده و کالا در اختیار خریدار قرار میگیرد.
قرارداد اختیار معامله (option)
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که یک نفر اختیار یا حق معامله فرد دیگری را خریداری کرده و به دست میآورد. این قرارداد در دو مدل مختلف تحت عناوین اختیار خرید و اختیار فروش منعقد میشود و در هر یک از آنها، خریداران و عرضهکنندگان شروع به معامله با یکدیگر میکنند.
این قرارداد بهمنظور برطرف کردن اختلافات موجود یا پیشگیری از اختلافاتی که ممکن است در آینده پیش آید منعقد میشود.
قرارداد معاوضه (swat)
در این قرارداد جهت تمدید یا کاستن از سررسید از تبادل دارایی استفاده میشود و بهنوعی معاوضه تعهد صورت میگیرد.
شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس
در حین انعقاد هر قراردادی باید به مواردی مانند ویژگیهای کالا و نوع قرارداد، زمان دقیق معامله حتی ازنظر ساعت انجام آن، تاریخ تحویل محصول، مقدار کالای توافق شده، واحد اندازهگیری توافق شده در قرارداد، ابعاد محصول و استاندارد آن، نوع بستهبندی، واحد توافق شده پولی و محل تحویل محصول توجه شود.
نحوه ثبتنام در بورس کالا
یکی از پرسشهای پرتکرار مطرحشده این است که چگونه وارد بورس کالا شویم و برای ثبتنام در بورس کالا باید چهکارهایی انجام داد؟ در این قسمت، نحوه ثبتنام و ورود به این بازار را به شما عزیزان آموزش میدهیم. برای ثبتنام در بورس کالا ابتدا باید در سامانه سجام عضو شوید و مراحل ثبتنام خود را تکمیل کنید و سپس نسبت به احراز هویت خود اقدام کنید. بعد از احراز هویت، باید به یکی از دفاتر کارگزاری کشور رجوع کرده و یک حساب بازکنید. با انجام این 3 مرحله، فرآیند ثبتنام شما در بورس کالا تکمیلشده و میتوانید در این بازار به دادوستد بپردازید.
نحوه انجام معامله در بورس کالا
بعد از تمام شدن 3 مرحله لازم جهت ثبتنام در بورس کالا برای شما یک کد معاملاتی صادر میشود که از طریق آن میتوانید به معامله بپردازید. بعد از دریافت این کد باید فرم مربوط به ثبت سفارش را با دقت پرکرده و قیمت مدنظر خود را اعلام کنید.
همچنین باید حداقل مبلغی که برای انجام معامله نیاز است، بهحساب کارگزار اتاق پایاپای منتقل شود. سپس کارگزار، سفارش شما را به تالار معاملات برده تا در جریان معامله مربوطه قرار بگیرد. در صورت موفقیت در انجام معامله باید باقیمانده مبلغ را هم بعد از کسر مبلغ اولیه بهحساب کارگزار منتقل کنید. در مراحل پایانی نیز اسناد معاملاتی صادرشده و مبالغ توافق شده بهحساب فروشنده منتقل میشود که البته هزینههای جانبی مانند دستمزد کارگزار از آن کسر شده و مابقی بهحساب عرضهکننده واریز میشود.
محدودیتهای معاملات در بورس کالا و مزایای خاص آن بورس کالا
در بورس کالا شاهد محدودیتهایی هستیم که این محدودیتهای اعمالشده در جهت کنترل بیشتر بازار و رونق آن صورت گرفته است. برای مثال، میزان خرید سرمایهگذار نباید از یک حد مشخصشده کمتر باشد. محدودیت دیگر مربوط به نحوه فعالیت عرضهکننده است و این افراد باید بهصورت مداوم و پیوسته در بازار بورس کالای ایران فعالیت داشته باشند و عدم فعالیت آنها باعث اخراج از بازار میشود.
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران
مجوزهای فعالیت کارگزاری سرمایه و دانش در بورس کالای ایران به شرح زیر است. با دریافت این مجوزهای معاملاتی میتوان در بخشهای مختلف بازار سرمایه بورس کالا حضور یافت. این مجوزها عبارتاند از:
بورس کالا و مزایای خاص آن
بورس کالا در واقع بازار منسجمی می باشد که تولیدکنندگان کالاهای مختلف در این بازار رو به عرضه کالاهای خویش می آورند. این کالاهای عرضه شده می بایست طی مراحلی به صورت کارشناسی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند و با نرخ قیمت گذاری توسط کارشناسان خبره بورس کالا در نهایت وارد بازار می شوند. معمولا در بازار بورس کالا، انواع کالاهای خام و فرآوری نشده نظیر فلزات، پنبه، گندم، برنج و… معامله و دادوستد می شوند.
تاریخچه و پیش گفتاری در مورد بورس کالا
در راستای یافتن تاریخچه ای برای بورس کالا طبق تحقیقات انجام شده نتایج حاکی از آن است که پیدایش و تکامل بورس کالا در چرخه اقتصادی کشورهای جهان به قرن 19 به بعد بر می گردد که در راستای نارسایی ها در بازارهای سنتی و نیز نوسانات کاذب و نبود شفافیت حاکم بر کشف قیمت ها و نبود تضمین های لازم معامله گران رو به راه اندازی بورس های کالایی در کشورهای جهان آورده اند. بنابراین طبق این شرایط نظامی سازمان یافته برای دادوستد و نیز توزیع کالاها در کشورهای مختلف پدید آمد که به تمامی کشورهای جهان نفوذ نمود. به همین منظور امروزه شاهد دایر گشتن صدها بورس کالا در سراسر جهان هستیم.
بورس کالا در ایران
در مورد بورس کالا در ایران می توان اینگونه اذعان داشت که این بورس در راستای به تحقق نشستن برنامه های توسعه بر حسب شورای عالی بورس به راه اندازی و گسترش بورس های کالایی در ایران روی آورده اند. در شهریور ماه 1382 نخستین بورس کالا در ایران تحت بورس کالا و مزایای خاص آن عنوان بورس فلزات راه اندازی شد و در شهریور ماه سال 1383 بورس کالای کشاورزی فعالیت خویش را در این زمینه شروع نمود. امروزه ما شاهد ارکان و پایه های اساسی و اولیه بورس کالا در ایران هستیم که این ارکان را «مجمع عمومی»، «هیئت مدیره»، «مدیرعامل»، «بازرس/ حسابرس» تشکیل می دهند.
مزایای خرید و فروش بورس کالا
خرید و فروش بورس کالا با توجه به آموزش بورس و آموزش های اولیه در خصوص آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادین صورت گرفته است و پس از آشنایی اینک به برخی از مهمترین مزایای آن اشاره می کنیم. به عنوان مثال یکی از مزایای عمده در زمینه بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم کننده بازار می باشد که تمامی تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تاجران کالا از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس با حضور این نهادها برخوردار خواهند شد.
از دیگر مزایای ممکن در این راه می توان به موارد زیر اشاره ورزید:
1- معاملات بورس کالا، سازمان یافته، نظام مند، شفاف، عادلانه، رقابتی و کم هزینه می باشد.
2- تضمین کیفیت و کمیت کالا و مبلغ و مدت معامله در بورس کالا اعمال می گردد.
3- با حذف رانت می توان فساد را در بازار معاملاتی ریشه کن نمود.
4- پذیرش کالا در راستای فروش آن منوط به استانداردهای اجباری است که در نهایت کیفیت کالا را تضمین می کند.
5- امنیت بالا در بورس کالا شکل می گیرد.
6- در صورت بروز هر گونه اختلافی در بازار معاملاتی، می توان جهت بررسی و رسیدگی به دعاوی مطرح شده آن ها را به مراجع اختصاصی واگذار نمود.
7- بخشی از هزینه های وابسته به فروش و بازاریابی با توجه به وجود بازار مستقیم و بدون واسطه در بورس کالا وجود دارد.
بررسی بورس کالای ایران | انواع قرارداد در بورس کالا و مراحل خرید و فروش
معاملات در بازار بورس ایران در چند سال اخیر رشد بیسابقهای داشته است و به رغم عقاید عموم که معمولا بیاعتماد به بورس صحبت میکنند، افراد بسیاری توانستهاند از این راه نه تنها به حفظ قدرت خرید خود بپردازند، بلکه به درآمدهای خوب و بعضا کلان نیز برسند. بازار بورس انواع مختلفی دارد که از محبوبترین انواع آن میتوان به بازار بورس کالا اشاره کرد. بورس کالای ایران یکی از بازارهای سازمانیافته در کشورمان است که درصد زیادی از عرضهکنندگان، کالاهای خود را در این بازار عرضه میکنند.
در این بازار بهطور منظم تمامی کالاها توسط کارشناسان مورد بررسی قرار میگیرند و برای خریداران قیمتگذاری میشوند. در بازار بورس کالای ایران اغلب کالاهایی مانند فلزات، برنج، گندم و دیگر کالاهای خام دادوستد میشوند. در ادامه این مطلب با مزایای ورود به بورس کالا و نحوه معامله در بورس کالا بیشتر آشنا خواهیم شد. البته باید خاطر نشان کنیم که مواردی که در این مقاله میآیند، جهت فراهم کردن مقدمات ورود به بورس کالا هستند و برای داشتن یک طرح کلی از ۱. ماهیت بورس کالا و ۲. نحوه دقیق خرید از آن و نیز آشنایی با دیگر بازارهای سرمایه (بورس، فرابورس، بورس انرژی) میتوانید از دوره جامع آموزش بورس ما استفاده نمایید.
بررسی کوتاه تاریخچه بورس کالا در ایران
بورس کالا در تمامی کشورهای دنیا از قرن ۱۹ به دلیل پاسخگویی به نیازهای اجتماعی مردم طرفدار پیدا کرد. بورس کالا در ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۵ با ادغام شدن بورس کالای کشاورزی و بورس فلزات تشکیل شد. با این حال پس از بررسیهای لازم و پذیرهنویسی مجمع عمومی، بازار بورس کالای ایران از سال ۱۳۸۶ شروع به کار کرد. این بازار بورس در برخی از کشورهای خارجی بیش از یک قرن قدمت دارد. از این موارد میتوان به بازار بورس کالای نیویورک اشاره کرد که حدود ۱۳۰ سال قدمت دارد.
مزایای معامله در بورس کالا
بورس کالا به دلیل مزایا و قابلیتهای بسیاری که دارد در میان مردم محبوب شده است. همانطور که گفته شد، این بازار بیشتر برای فروش مواد اولیه استفاده میشود که نزد تولیدکنندگان طرفدار بسیاری دارد. یکی از مزایای معامله در بورس کالا در ایران وجود بازاری سازمانیافته و منسجم برای دادوستد است که در آن تمامی قیمتها شفاف هستند و همچنین مراحل خرید و فروش در بورس کالا چندان سخت نیستند. از دیگر مزایای ورود به بازار بورس کالای ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد .
یکی از بهترین مزایای خرید از بورس کالا اعتماد میان خریدار و فروشنده است. این اعتماد و امنیت معامله در بورس کالا به دلایل مختلفی بهوجود آمده است که از آنها میتوان به بررسی اصالت کالا طی چندین مرحله اشاره کرد. سازماندهی مناسب بازار بورس کالا نیز سبب شده است تا تمامی مراحل فروش و تسویه حساب بدون نگرانی انجام شود .
انواع قرارداد در بورس کالای ایران
قراردادهای متنوعی در زمینه معامله در بازار بورس کالای ایران وجود دارد. از این قراردادها میتوان به قرار داد آتی اشاره کرد که شرایط مطلوبی را برای خریداران فراهم میسازد. در ادامه این بخش با انواع قرارداد در بورس کالای ایران آشنا میشویم:
- قرارداد سلف: خریدار و فروشنده برای دادوستد با قیمت مشخص در آینده توافق میکنند.
- قرارداد نقدی: تحویل کالا حداکثر تا ۳ روز کاری صورت میگیرد و تمامی مبلغ قرارداد نیز باید به صورت نقدی پرداخت شود.
- قرارداد نسیه: کالا پس از مشخص شدن تاریخ سررسید به خریدار ارائه میشود.
- قرارداد اختیار معامله: خریدار میتواند مشخصی کند در زمان مشخصی، کالا مورد نظر را با نرخ تعیین شده خریداری کند.
نحوه خرید و فروش در بورس کالای ایران
اکنون که با قراردادهای بورس کالا آشنا شدیم، به بررسی مراحل و نحوه خرید و فروش در بورس کالا میپردازیم. نخستین گام برای خرید از بورس کالای ایران ارائه مشخصات کامل توسط خریدار جهت دریافت کد مشتری از سامانه بورس است. این گام را باید تنها یک بار از طریق کارگزاریهای مربوطه انجام دهید. برای دریافت این کد، باید مدارکی را ارائه کنید. از این مدارک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه فتوکپی شناسنامه و کارت ملی
- فرم درخواست پر شده
پس از دریافت کد مشتری، برای خرید بورس کالا و مزایای خاص آن کالای مورد نظر باید فرم درخواست کالا را تکمیل کنید. این فرم شامل نام تولیدکننده و دیگر مشخصات خرید شما میشود. کارگزار خریدار باید امکان خرید کالا را بررسی کند. پس از تایید شدن امکان خرید، باید حداقل ۱۰ درصد از هزینه خرید کالا را بهصورت پیشپرداخت به فروشنده ارائه کنید.
خریدار باید باقیمانده هزینه را تا صبح روز سوم به فروشنده پرداخت کند تا کارگزار خرید بتواند با اتاق پایاپای اقدام به تسویه حساب کند. پس از این مرحله باید یک پیمانکار برای حمل بار تعیین کنید تا بتوانید پیگیریهای لازم مانند پیگیری خریدار برای حمل بار را انجام دهید. افرادی که قصد دارند از ریسک نوسان کاذب قیمت دوری کنند (چطور؟؟ ما در دوره آموزش نوسان گیری به شما یاد میدیم چطور) از بازار بورس کالای ایران استفاده میکنند.
سوالات متداول پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران
اکنون که میدانید چگونه وارد بورس کالا شوید و با نحوه خرید و فروش و معامله در بورس کالای ایران آشنا شدهاید، در این بخش از مطلب قصد داریم به چندین سوال متداول شما پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران و مزایای آن پاسخ دهیم.
نحوه خرید از بازار بورس کالای ایران چگونه است؟
نحوه خرید از بورس کالای ایران با توجه به کالای مورد نظر، شرایط متفاوتی دارد. برای معامله در بازار بورس کالا باید تمامی مجوزهای لازم را دریافت کنید و سپس از کارگزاران بورس کالای ایران، کد معاملاتی خود را دریافت کنید.
سهمیه بهین یاب چیست؟
سهمیه بهین یاب میزان تناژی از کالاهای پلیمری و شیمیایی است که یک واحد تولیدی میتواند در زمان مشخصی از بازار بورس کالای ایران تهیه کند.
انواع قراردادها در بورس کالا چگونه هستند؟
۵ نوع قرارداد در بورس کالای ایران وجود دارد که از آنها میتوان به قرارداد نقدی، سلف و آتی اشاره کرد.
قرارداد آتی بورس کالا چگونه است؟
قرارداد آتی بورس کالا برای مشتریان امکان خرید یک کالا با سررسید و با قیمت تعیین شده در تاریخ مشخصی را فراهم میکند.
سقف نوسان در بازار بورس کالای ایران چقدر است؟
بر اساس دستورالعملهای معاملات کالا و اوراق بهادار با توجه به شرایط بازار معاملات بورس کالا دارای سقف و کف نوسان هستند که با توجه به نوع کالا تعیین میشوند.
معاملات طلا و محصولات کشاورزی در چه ساعاتی انجام میشوند؟
معاملات در بورس کالا در ساعتها و روزهای مختلفی انجام میشوند. معاملات طلا در ساعت ۱۲:۳۰ روز شنبه تا چهارشنبه و معاملات محصولات کشاورزی از ساعت ۱۰ صبح شنبه تا چهارشنبه برای خریداران آغاز میشود.
جمع بندی: تجربه معاملاتی ایمن با ورود به بورس کالای ایران
همانگونه که گفتیم، امروزه بازارهای سرمایه متنوعی در ایران وجود دارند و یکی از محبوبترین آنها بازار بورس کالا ست. این بازار ویژگیهای ممتازی را نصیب خریداران و فروشندگان میکند که از آنها میتوان به مورد تایید بودن کالاها و شرایط آسان عقد قرارداد اشاره کرد. نرخ معامله در بورس کالا در بازه محدودی تغییر میکند. شما میتوانید با دریافت کد از سامانه، وارد بازار بورس کالای عالی ایران شوید و تجربه دادوستدی ایمن داشته باشید.
اگر سوالی دارید که در این مقاله پاسخگوی آن نبودهایم، در بخش نظرات پایین صفحه مطرح کنید تا کارشناسان سایت دکتر رضا درخشی پاسخگوی شما عزیزان باشند.
اهداف و مزایای بورس کالا
بی شک از مهمترین اهداف تاسیس بورس کالا ایجاد بازاری قانونمند، شفاف سازی معاملات و قیمتها ، حذف واسطه گریهای غیرضروری و مبادله آزاد کالا بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان است.
حضور مستمر نهادهای نظارتی ، تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تجار به همراه حضور کارشناسان و ناظران ، بازاری شفاف و عاری از خلل در روند عرضه و تحویل کالا را نوید می دهد. در واقع خریداران و فروشندگان در بورس کالا با خیالی آسوده ازخرید و فروش خود ، از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
مهمترین اهداف بورس کالا را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:
• ایجاد بازاری منسجم ، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می شود.
• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
• فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیشبینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان
به طور کلی، مراجعه کنندگان به بورس کالا را می توان در دو دسته بندی جداگانه قرار داد:
• دسته اول کسانی هستند که میخواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و در واقع بورسهای کالا، به عنوان خطرپوش شناخته میشوند، مانند تولیدکنندگان کالا، مصرف کنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می کنند. در بورسهای کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته میشوند.
بازار بورس کالا چیست و مهم ترین اهداف آن کدامند؟
بازار سرمایه به چهار دسته بازار بورس، فرابورس، کالا و انرژی تقسیمبندی میشود. بورس کالا مانند بورس، فرابورس و بورس انرژی، متشکل و سازمان یافته است و در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار میگیرند. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیرهنویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد. در این بازار تعداد زیادی عرضهکننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله میکنند. به طور کلی، شرکتکنندگان در بورس کالا به دستههای زیر تقسیم میشوند.
تولیدکنندگان و بازرگانان مواد اولیه
تولیدکنندگان میتوانند با استفاده از ابزارهای داد و ستد در بورس، در برابر نوسانات قیمت ایمن شوند. بازرگانان نیز میتوانند با همین روش با اطمینان خاطر بیشتری از قیمتهای آتی برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیمگیری نمایند.
مصرفکنندگان
برای این گروه، بورس کالا مکان مطمئنی برای خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمتها و درنتیجه تضمین سود شرکت است.
مهمترین اهداف بورس کالا
- ایجاد بازاری منسجم و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا
- ساماندهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی
- کشف قیمت کالاها به شکل رقابتی
- حذف واسطهگری در معاملات و خریدوفروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
- کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
- امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب.
زمینههای فعالیت بورس کالا
محصولات صنعتی و معدنی در چند گروه اصلی زیر طبقهبندی میشوند:
«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرششده در این بخش، شامل ۲۴ زیرگروه اصلی و ۱۵۱ زیرگروه فرعی است». محصولات گروه شیمیایی و پتروشیمی در دو گروه اصلی زیر طبقهبندی میشوند:
«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرششده در این بخش، شامل ۹ زیرگروه اصلی و ۵۷ زیرگروه فرعی است». بخش کشاورزی شامل یک بخش و ۲۱ زیرگروه و ۷۶ زیرگروه فرعی است. در گروه مشتقه نیز معاملات زعفران، سکه بهار آزادی، زیره سبز و پسته صورت میگیرد. گفتنی است اوراق سلف موازی استاندارد شرکت های مختلف نیز در این بخش مورد معامله قرار میگیرند. در بخش کالاهای فرعی شامل ۹ شاخه اصلی زیر هستیم:
«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرششده در این بخش، شامل ۸ زیرگروه اصلی و ۵۶ زیرگروه فرعی است».
انواع قراردادها در بورس کالای ایران
داد و ستدهای بورس کالا در قالب قراردادهای استانداردی صورت میگیرد:
- قرارداد نقدی: در این نوع قرارداد، پرداخت بها و تحویل کالا در زمان معامله انجام میشود.
- قرارداد سلف: قراردادی است که بر اساس آن، بهای آن هنگام معامله و تحویل کالا در زمان معینی در آینده صورت میگیرد.
- قرارداد نسیه: در این قرارداد، کالا در هنگام معامله تحویل داده میشود ولی بهای آن در سررسید پرداخت میشود.
- قرارداد آتی: قراردادی است که در آن، فروشنده متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین میکنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین بهصورت شرط ضمن عقد متعهد میشوند مبلغی را بهعنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند. اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین را به هر یک از طرفین پرداخت کند. درنهایت در سررسید بهای کالا تسویه میشود.
- قرارداد سلف استاندارد: قراردادی است که بر اساس آن عرضهکننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش میرساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار میتواند معادل دارایی بورس کالا و مزایای خاص آن پایه خریداریشده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل بهاختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده میشود.
- قرارداد اختیار معامله: قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یکطرف، اختیار (حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری میکند. قرارداد اختیار بورس کالا و مزایای خاص آن معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم میشود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله میشوند.
- صندوقهای کالایی: صندوق کالایی قابل معامله (ETC) یکی از ابزارهای مالی نوین است که به سرمایهگذاران این امکان را می دهد که بهجای خرید و نگهداری کالای موردنظر و تحمل هزینههای حمل و نقل، انبارداری و خسارت-های احتمالی آن، اوراق این صندوقها را خریداری نمایند. با خرید این اوراق، سرمایهگذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری ازآن کالا را بر عهده ندارد.
- گواهی سپرده کالایی: بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر میگردد.
شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
در انعقاد هرکدام از قراردادها موارد زیر باید تعیین شود:
مراحل ورود به بورس کالا
دریافت کد بورس کالا: برای اینکه بتوانید در این بازار فعالیت کنید، باید کد دریافت کنید. این کد با کد بورسی متفاوت است. این مرحله فقط برای یکبار انجام میگیرد و ضرورت دارد هر خریداری در بورس کالا، از طریق کارگزار خود اقدام به دریافت کد بورس کالا نماید.
مراحل خرید
برای هر بار خرید میبایست فرم سفارش خرید کالا بهوسیله خریدار تکمیل گردد. در این فرم خریدار، مشخصات دقیق کالای موردنیاز خود را به همراه نام تولیدکننده کالا، حداکثر قیمت خرید و … را مشخص میکند.
کارگزار خریدار امکان خرید کالای مورد درخواست را بررسی نموده و در صورت ضرورت با تولیدکننده در مورد عرضه کالا رایزنی میکند.
در صورت امکان تهیه کالا، موضوع به اطلاع خریدار میرسد و ضروری است که خریدار، ۱۰% از ارزش تقریبی کالای مورد سفارش خود را بهعنوان تضمین خرید کالا بهحساب کارگزار واریز نماید. (برای کالاهایی که در رینگ صادراتی فروخته میشوند مبلغ تضمین خرید ۵% ارزش کل کالای مورد سفارش است)
کارگزار در زمان عرضه کالا در تالار، طبق درخواست خریدار با سایر کارگزاران رقابت نموده و در صورت عرضه کافی کالا به قیمت مناسب (تا حداکثر سقف قیمتی تعیینشده توسط خریدار) کالا را خریداری مینماید.
پس از خرید کالا در تالار، اطلاعیه خرید کالا بهوسیله کارگزار تنظیمشده و برای خریدار ارسال میگردد. در این اطلاعیه جزئیات خرید و قیمت به همراه حقالزحمه کارگزاری، عوارض بورس و عوارض قانونی درج میشود.
خریدار باید حداکثر تا ساعت ۱۰ صبح روز سوم کاری مابقی کل مبلغ کالای خریداریشده را بر اساس اطلاعیه خرید به حسابهای بورس مندرج در اطلاعیه خرید واریز نموده و فیش بانکی را به کارگزاری ارسال نماید ضمناً ضروری است که نام واریز کننده وجه کالا حتماً با نام خریدار یکسان باشد.
پس از واریز مابقی وجه کالا از طرف خریدار، کارگزار خریدار اقدام به تسویهحساب با اتاق پایاپای نموده و مدارک تسویه کالا را تکمیل کرده و آنها را به کارگزار فروشنده تحویل مینماید.
در این مرحله باید پیمانکار حمل بار و آدرس محل تخلیه بهوسیله خریدارمشخص شده باشد.
- پیگیری دریافت ثبت سفارش از فروشنده
در این مرحله کارگزار خریدار پیگیریهای لازم جهت ثبت سفارش را انجام میدهد تا تأییدیه سفارش را از کارگزار فروشنده دریافت کند.
تولیدکننده حواله فروش را صادر کرده و از طریق کارگزاری، خریدار از صدور حواله اطلاع پیدا میکند.
در این مرحله خریدار پس از برقراری ارتباط با فروشنده، هماهنگیهای لازم را بورس کالا و مزایای خاص آن با پیمانکار حمل کالا انجام میدهد تا کالا را تحویل بگیرد.
در خریدهای سلف، خریدار یک هفته قبل از موعد تحویل کالا، با فروشنده ارتباط برقرار نموده و پیمانکار حمل کالا را تعیین مینماید.
معایب و مزایا معامله در بورس کالا
- ایجاد اطمینان در بین طرفین: کالای مورد معامله در بورس، تحت نظارت است و پرداخت وجه نیز بهصورت سازمانیافته انجام میشود و ریسک نکول و یا کالای معیوب وجود ندارد.
- نرخ عادلانه: مزیت دیگر بورس کالا و انجام معامله در آن کشف نرخ است. در بورس کالا کشف نرخ بر اساس عرضه و تقاضا صورت میگیرد. بنابراین کشف قیمت عادلانه و شفاف است.
- شفافیت: معاملات صوری در این بازار جایی ندارد و معاملات تحت نظارت مقامهای ناظر یعنی دولت و سهامداران هستند.
- جبران خسارت: خریدار یا فروشنده در صورت عدم انجام به تعهد خود، مسئول جبران خسارت هستند. جبران خسارت در تحویل کالا یا در تسویه کالا از محل تضامین عرضهکننده یا خریدار یا کارگزاران و از طریق اتاق پایاپای انجام میشود.
- تأمین مالی: بانکها بر اساس اسناد صادره توسط کارگزاریها مبنی بر انجام معامله در بورس با سهولت بیشتری وام به خریدار اعطا میکنند چون از صحت معامله اطمینان دارند.
- معرفی عرضهکننده بدون نیاز به تبلیغ: مزیت دیگر معامله یا عرضه از طریق بورس کالا معرفی عرضهکننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی است که این عمل در حالت عادی احتیاج به تبلیغات گسترده دارد.
- بیان وضعیت اقتصادی کشور: با توجه به قیمتهای مورد معامله میتوان روندهای اقتصادی را مشاهده و بر اساس آن تصمیم گرفت.
- انجام معاملات مکانیزه: با انجام معاملات در این بازار قدم به دنیای پیشرفت میگذاریم و از بازار سنتی دور میشویم.
- معافیت مالیاتی: مطابق با ماده ۶ قانون توسعه ابزارهای جدید، معادل ۱۰ درصد از مالیات درآمد حاصل از فروش کالاهایی است که در بورس کالا پذیرفتهشدهاند از مالیات معاف هستند.
محدودیتهای بورس کالا
- حجم خرید از میزان مشخصی نباید کمتر باشد.
- برخی کالاها در بورس کالا بهصورت سبد عرضه میشود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.
- این بازار برای افرادی که به دنبال فرار مالیاتی هستند مناسب نیست.
- عرضهها بهصورت دائم انجام میشود و در صورت وقفه، عرضهکننده از بورس کالا اخراج میشود.
علی صابریان
از سال 1390 که مجموعه خانه سرمایه شروع به کار کرد با برگزاری ۳۱ دوره جامع آموزشی بلند مدت، بیش از ۶۰۰۰ تحلیلگر را وارد بازار سرمایه کردهایم. تمام تلاش من و همکارانم ایجاد مرجعی برای آموزش واقعی و صحیح موفقیت مالی و سرمایه گذاری بوده است مرجعی که کمک می کند زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان بسازیم.
دیدگاه شما