شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در سال ۹۷ و ۹۸

بانک خاورمیانه پانزدهمین گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را منتشر کرد / از آذر ۹۶ تا آذر ۹۷ نقدینگی ۲۲ درصد رشد کرده است

بانک خاورمیانه پانزدهمین گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را در ۹ بخش تحت عناوین اقتصاد ایران در یک نگاه، بخش واقعی، قیمت‌ها و تورم، تراز پرداخت‌ها، بازار ارز، متغیرهای پولی و اعتباری، بودجه دولت، بازار سرمایه و سایر تحولات منتشر کرد.

بانک خاورمیانه پانزدهمین گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را منتشر کرد. این گزارش به ۹ بخش اقتصاد ایران در یک نگاه، بخش واقعی، قیمت‌ها و تورم، تراز پرداخت‌ها، بازار ارز، متغیرهای پولی و اعتباری، بودجه دولت، بازار سرمایه و سایر تحولات تقسیم شده است. در ادامه به گزیده‌ای از این گزارش اشاره می‌شود.‌

در گزارش بانک خاورمیانه آمده است، اقتصاد ایران سال ۱۳۹۷ را با دشواری‌های زیادی پشت سرگذاشت که خلاصه آن تجربه مجدد وضعیت رکود تورمی بود. پس از آنکه اقتصاد کشور در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با دو معضل رکود و تورم به طور همزمان مواجه و به سختی از آن خارج شده بود، در کمتر از پنج سال این پدیده دوباره تکرار شد با این تفاوت که این‌بار ریشه مشکلات عمیق‌تر و تعدد چالش‌ها بیشتر بود.

عمده چالش‌های داخلی و خارجی در این سال به سمت عرضه اقتصاد معطوف می‌شد. مهم‌ترین شوک خارجی، خروج غیرمتعارف ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و تشدید محدودیت‌های نفتی بود که بخش بزرگی از اقتصاد کشور را تضعیف کرد. با این حال، تنها بخشی از معضلات اقتصاد کشور به خارج از مرزها و تحریم‌ها مربوط می‌شد و بخش مهمی نیز از ساختار داخلی اقتصاد و سیاست‌های غلط اتخاذشده نشأت می‌گرفت.

بازار ارز

ریال ایران در بهار سال ۱۳۹۸ روند نسبتاً با ثباتی را در مقابل سایر واحدهای پولی بین‌المللی تجربه کرد. قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد در ابتدای سال ۱۳۹۸ معادل ۱۲۸/۹ هزار ریال بود و در انتهای خرداد نیز از سطح ۱۳۲/۰ هزار ریال فراتر نرفت. به موازات ثبات نسبی نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد و ثبات مطلق نرخ رسمی این ارز در برابر ریال، نرخ دلار در بازار دوم (نیما) به تدریج افزایش یافت و از ۹۰/۱ هزار ریال در ابتدای سال به ۱۱۱/۸ هزار ریال در انتهای خرداد رسید. نرخ ارز در سامانه نیما کمتر از نرخ بازار آزاد و بیشتر از نرخ رسمی ارز است و به نظر می‌رسد که بانک مرکزی قصد دارد نرخ ارز در بازار دوم و بازار آزاد را به تدریج همگرا کند.

نرخ برابری دلار آمریکا بر حسب ریال در سال ۹۸

کمترین شکاف نرخ دلار در بازار آزاد و بازار دوم در این دوره مربوط به ۲۳ خرداد بوده است. در این تاریخ نرخ برابری دلار آمریکا در برابر ریال در بازار آزاد تنها ۹/۳ درصد بیشتر از بازار دوم بوده است. این در حالی است که در ۲۰ فروردین حداکثر این شکاف معادل ۵۸/۰ درصد به ثبت رسیده بود. به طور متوسط در بهار سال جاری نرخ دلار در برابر ریال در بازار آزاد ۱۵/۱ درصد بیشتر از زمستان سال قبل و۱۲۵/۹ درصد بیشتر از بهار این سال بوده است.

بانک مرکزی ایران یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ارزی خود در سال ۱۳۹۸ را راه‌اندازی بازار متشکل ارزی اعلام کرد. در حال حاضر مداخله بانک مرکزی در بازار ارز از طریق بازار غیرمتشکل انجام می‌پذیرد و نرخ کشف شده در بازار غیرمتشکل نیز تقریباً یکسان و فراگیر است؛ بنابراین شفافیت در قیمت کشف شده انواع ارزها نیز نمی‌تواند پیامد مثبت بازار متشکل ارزی تلقی شود. شاید تنها پیامد مثبت این بازار حذف تخصیص همراه با رانت ارز از محل منابع بانک مرکزی از طریق فرآیند حراج ارز در بازار متشکل باشد.

متغیرهای پولی و اعتباری

آخرین ترازنامه سیستم بانکی منتشر شده از سوی بانک مرکزی (تا زمان تهیه این گزارش) مربوط به آذرماه ۱۳۹۷ است که بر اساس آن پایه پولی با ۲۲/۷ درصد رشد نسبت به آذر سال قبل از آن به ۳/ ۲.۴۴۸ هزار میلیارد ریال رسیده است. نقدینگی نیز طی این مدت ۲۲/۱ درصد رشد داشته و به ۸ /۱۷.۶۴۵ هزار میلیارد ریال بالغ شده بنابراین شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر هر واحد پول پرقدرت در انتهای پاییز ۱۳۹۷ با ضریب فزاینده‌ای معادل ۷/۲ واحد به نقدینگی تبدیل شده است.

خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی (هزار میلیارد ریال)

مجموع دارایی‌های (بدهی‌های) بانک‌ها و مؤسسات اعتباری بدون محاسبه اقلام زیر خط در پایان آذر ۱۳۹۶ به هزار میلیارد ریال رسیده که نسبت به ابتدای این سال ۱۶/۲ درصد و نسبت به زمان مشابه در سال ۱۳۹۶ معادل ۲۲/۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. بخش عمده این دارایی‌ها (بدهی‌ها) مربوط به بانک‌های غیردولتی و مؤسسات اعتباری غیر بانکی با سهم ۶۴٫۷ درصدی بوده و مابقی آن تقریباً به طور مساوی شامل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌های تخصصی و تجاری دولتی می‌شود.

بازار سرمایه

شاخص بورس اوراق بهادار تهران در انتهای خرداد ۱۳۸۹ به ۲۳۴٫۸۷۹ واحد رسید که از رشد ۳۱/۵ درصدی آن در طول فصل بهار حکایت دارد. این بازده قابل توجه در سه ماه، بیشترین بازده ثبت شده در مقایسه با بازارهای ارز، طلا، خودرو و مسکن بود و به طور متوسط بیشترین عایدی را برای سرمایه‌گذاران آن به همراه داشت.

در این مدت شاخص مالی و شاخص صنعت به ترتیب نرخ رشدهای ۴۳/۸ درصدی و ۳۰/۱ درصدی را به ثبت رساندند که به طور متوسط از پربازده‌تر بودن سهم‌های گروه مالی و بانکی به نسبت سهم‌های شرکت‌ها و کارخانه‌های صنعتی حکایت دارد. نرخ رشد شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر معادل ۱۹/۴ درصد و نرخ رشدش اخص کل هم وزن نیز ۷۰/۶ درصد بوده است. این امر نشان می‌دهد که در بهار ۱۳۹۸ شرکت‌های کوچک و متوسط بیش از شرکت‌های بزرگ حاضر در بورس رشد قیمت و بازده داشته‌اند.

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در سال ۹۷ و ۹۸

در مجموع طی سه ماه نخست سال ۱۳۹۸، ارزش معاملات اوراق مالکیتی در بورس تهران به بیش از ۶۷۵ هزار میلیارد ریال رسیده که حاکی از رشد شگفت‌انگیز ۴۵۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. بازار اوراق مشتقه و صندوق‌های قابل معامله نیز که البته به نسبت سهم کوچک‌تری از کل معاملات دارند، به ترتیب رشدهای کم سابقه ۲٫۷۲۰ درصدی و ۲۵۸ درصدی داشته‌اند. در طرف مقابل، بازار اوراق بدهی بورس تهران با ۴۷ درصد کاهش ارزش معاملات، تنها ۱۳ هزار میلیارد ریال معامله را در خود ثبت کرده است.

فایل پی‌دی‌اف گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را می‌توانید از اینجا دریافت کنید.

راه پرداخت بهترین منبع شما برای دانستن هر چیزی درزمینه فناوری‌های مالی (شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر فین‌تک) است. راه پرداخت به شما کمک می‌کند در جریان رویدادها و روندهای فین‌تک ایران و جهان قرار بگیرید. شما در راه پرداخت می‌توانید آخرین خبرها و تحلیل‌های نویسندگان و تحلیلگران ایرانی و خارجی را مطالعه کنید.

انواع شاخص‌ها و سهم های شاخص ساز

در فرهنگ فارسی معین شاخص به این صورت تعریف شده است. عددی که میانگین ارزش مجموعه‌ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند. همان‌طور که از تعریف فوق برداشت می‌گردد شاخص نماینده مجموعه‌ای از متغیرهای همگن است. برای مثال در معاملات بورس اوراق بهادار از آنجایی که دارایی اصلی مورد مبادله سهام است بنابراین قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی تعریف شده و بر این اساس انواع شاخص های بورس تعریف می‌گردد. با عنایت به این توضیحات به تبیین انواع شاخص های بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار گرفته می‌پردازیم. در بورس تهران، ۸ شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایه‌گذاران برخوردار هستند. شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ از جمله مهم‌ترین شاخص‌های مهم در بازار بورس تهران هستند.

شاخص کل قیمت چیست؟

همان‌طور که پیش از این نیز مطرح شد شاخص نماگری است که سطح عمومی قیمت یا بازدهی را برای گروهی یا کل سهام نشان می‌دهد. بنابراین شاخص کل قیمت نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است. از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازه‌گیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل می‌گردد. یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف می‌کنند و تمامی ارقام شرکت‌ها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌کنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سال‌های بعد را نسبت به آن سال می‌سنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق می‌افتد. فرمول محاسبه شاخص کل قیمت از رابطه زیر محاسبه می‌شود:

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید در مخرج کسر شاهد ارقام مذکور در سال مبدأ هستیم. منظور از ارزش جاری که در صورت و مخرج کسر به آن اشاره شده چیست؟ لازم به ذکر است که ارزش جاری هر سهم از حاصل‌ضرب قیمت پایانی سهام ضربدر تعداد سهام آن شرکت به دست می‌آید. هم‌چنین عنایت داشته باشید که سال مبدأ در بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۶۹ تعریف شده است و قیمت سهام در آن سال به عنوان مبنای محاسبات لحاظ گردیده است. برای درک این موضوع سعی می‌کنیم تا در قالب یک مثال مواردی را خدمت شما شرح دهیم:

فرض کنید که کل بازار از سال ۱۳۶۹ تا الآن تنها از سه سهم الف، ب و پ تشکیل شده باشد. اطلاعات سهام در آن سال به شرح زیر است:

سهم الف: ۱۰۰۰ سهم به ارزش ۱۰۰۰ ریال

سهم ب: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۳۰۰۰ ریال

سهم پ: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۲۰۰۰ ریال

در نتیجه ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ در مثال ما برابر خواهد بود:

(۱۰۰۰*۱۰۰۰) + (۲۰۰۰*۳۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۰۰۰) = ۱۰۰۰۰۰۰ + ۶۰۰۰۰۰۰ +۴۰۰۰۰۰۰ = ۱۱۰۰۰۰۰۰

بنابراین ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ معادل ۱۱ میلیون ریال بوده است و طبق فرمول شاخص، رقم شاخص در آن سال ۱۰۰ واحد است. حال فرض کنید در سال ۱۳۷۰ قیمت سهام الف به ۲۰۰۰ ریال؛ سهام ب به ۲۷۵۰ ریال و سهام پ به ۲۵۰۰ ریال افزایش پیدا کند. بنابراین ارزش جاری بازار سهام در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:

(۱۰۰۰*۲۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۷۵۰) + (۲۰۰۰*۲۵۰۰) = ۲۰۰۰۰۰۰ + ۵۵۰۰۰۰۰ + ۵۰۰۰۰۰۰ = ۱۲۵۰۰۰۰۰

بنابراین همان‌طور که در محاسبات فوق مشاهده می‌فرمایید ارزش جاری بازار سهام در مثال ما در سال ۱۳۷۰ به ۱۲۵۰۰۰۰۰ افزایش پیدا کرده است. حال اگر شاخص کل را محاسبه نماییم شاهد رشد ۱۴ درصدی شاخص کل قیمت هستیم:

(۱۲۵۰۰۰۰۰/۱۱۰۰۰۰۰۰) * ۱۰۰ = ۱۱۴

همان‌طور که در بالا مشاهده می‌فرمایید شاخص کل نسبت به سال ۱۳۶۹ در حدود ۱۴ واحد افزایش داشته است که نشان از رشد ۱۴ درصدی شاخص بورس دارد.

نکاتی مهم در رابطه با شاخص کل قیمت:

در این شاخص زمانی که شرکت‌ها از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران افزایش سرمایه می‌دهد و یا تعداد شرکت‌ها کم و یا زیاد می‌شوند تعدیل می‌گردد که به دلیل پیچیدگی محاسبات از تشریح شیوه آن خودداری می‌گردد.

زمانی که یک سهم به دلایل مختلفی مانند شفاف‌سازی؛ برگزاری مجمع عمومی عادی و یا به طور فوق‌العاده بسته می‌شود قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به عنوان مبنای قیمتی آن سهم در شاخص منظور می‌گردد.

از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکت‌های مختلف اثر می‌پذیرد و بنابراین شرکت‌های بزرگ‌تر موجب تغییرات بزرگ‌تر شاخص بورس می‌گردند نبایستی صرفاً تغییرات این شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار بایستی از سایر شاخص‌ها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی است اما چون سه تا ۵ سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشته‌اند شاخص کل رشد قابل‌توجهی را ثبت می‌کند.

سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیم‌بندی می‌کند. شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفته‌شده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه می‌گردد و از آن به عنوان شاخص بازار اول و بازار دوم یاد می‌گردد.

شاخص کل هم‌وزن:

شیوه محاسبه شاخص کل هم‌وزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده می‌گردد. در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکت‌ها چه اندازه‌ای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمت‌ها اثر بااهمیتی در محاسبات دارند. با لحاظ توضیحات فوق مجدداً به محاسبه شاخص هم‌وزن می‌پردازیم:

سال ۱۳۶۹:

سهم الف: ۱۰۰۰ ریال

سهم ب: ۳۰۰۰ ریال

سهم پ: ۲۰۰۰ ریال

شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۶۹:

((۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۰۰

سال ۱۳۷۰ :

سهم الف: ۲۰۰۰ ریال

سهم ب: ۲۷۵۰ ریال

سهم پ: ۲۵۰۰ ریال

شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:

((۲۰۰۰ + ۲۷۵۰ + ۲۵۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۲۱

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید که شاخص هم‌وزن رشد قابل‌توجه‌تری را نسبت به شاخص کل قیمت در حالت عادی نشان می‌دهد.

تفاسیر مهم هم‌زمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هم‌وزن:

در بازار بورس تفاسیر هم‌زمان شاخص قیمت کل و شاخص هم‌وزن بسیار رایج است.

زمانی که شاخص کل صعودی است اما شاخص هم‌وزن نزولی است به این معنی است که اغلب سهام بازار نزول داشته‌اند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.

زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هم‌وزن صعودی است به این معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کرده‌اند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایه‌گذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.

اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند: در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت روبه‌رو شده است و اگر این موضوع براتی چندین روز متوالی اتفاق بیفتد بستگی به شرایط حاکم بر بازار ممکن است شاهد این تفسیر ایجاد گردد که بازار به سمت رکود پیش می‌رود.

اگر هر دو شاخص صعود کنند: در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی می‌شوند و رخداد این حالت در طی چند روز می‌تواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماه‌های آتی را بدهد.

شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟

شاخص قیمت و بازده نقدی بیانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران است. لازم به ذکر است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار بورس از دو محل است:

سود نقدی مصوب مجامع

سود ناشی از افزایش قیمت سهام. شاخص اخیر هر دو مورد را در خود دارد و هر دو را نمایش می‌دهد. این شاخص به شاخص TEDPIX معروف است و فرمول محاسبه آن مشابه شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج کسر علاوه بر قیمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدی پرداختی در آن سال نیز منظور می‌گردد.

شاخص بازده نقدی چیست؟

این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می‌نماید و از این دریچه بازدهی ناشی از کلیه سودهای پرداختی توسط شرکت‌های بورسی را محاسبه می‌نماید. نکته مهم آنکه وقتی این شاخص نزول نماید به این معنی است که در مجامع سود کمتری پرداخت می‌گردد و در این حالات نبایستی خیلی به انتظار کسب سود نقدی سنگین باشیم و انتظارات و یا سبک معامله‌گری خود را اصلاح نماییم.

شاخص صنعت و شاخص مالی:

پیش از اینکه بخواهیم در رابطه با این دو شاخص مطالبی را خدمت شما بیان کنیم لازم است تا به این نکته اشاره‌کنیم که شرکت‌ها را بر اساس ماهیت فعالیتشان می‌توان تقسیم‌بندی کرد. شرکت‌های تولیدی و خدماتی دو دسته اصلی شرکت‌های بورسی را شامل می‌شوند. بیش از ۶۰ درصد شرکت‌های فعال در بورس را شرکت‌های تولیدی تشکیل می‌دهند. هم‌چنین مشاوره مالی و شرکت‌های تأمین سرمایه جزو خدمات مالی محسوب می‌شوند. شرکت‌های حاضر در دسته اول را در زمره شاخص صنعت و شرکت‌های حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌کنند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فن‌آوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌گردند. لازم به ذکر است که شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکت‌های فعال در آن شاخص هستند، در واقع مشابه شاخص کل قیمت محاسبه می‌گردند و تفاوت آن‌ها با شاخص مزبور در تعداد شرکت‌های حاضر در آن صنعت است.

شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) :

عموماً برخی از شرکت‌های حقوقی مالکیت اصلی و عمده شرکت‌های سهامی را بر عهده دارند. زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته می‌شود و سهام تحت مالکیت آن‌ها معمولاً جزو سهامی به حساب نمی‌آید که به صورت فعال در بازار معامله شود. شناوری سهام به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که نزد سرمایه‌گذاران خرد (غالبا حقیقی) قرار دارد شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک را دارد و خرید سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل و نفوذ در شرکت خریداری نمی‌گردد.درصد شناوری یک سهم در سایت بورس اوراق بهادار نمایش داده می‌شود. شاخص سهام آزاد شناور، تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت را محاسبه می‌کند که توسط سرمایه‌گذاران خرد مورد معامله قرار می‌گیرد. شیوه محاسبه مشابه شاخص کل قیمت است و تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد.

برای مثال در شاخص کل قیمت صد درصد سهام فولاد مبارکه یعنی ۱۳۰ میلیارد سهم به عنوان ضریب قیمت فولاد مبارکه لحاظ می‌گردد در حالی که در شاخص سهام آزاد شناور تنها ۲۵ درصد سهام این شرکت یعنی ۳۲٫۵ میلیارد سهم آن به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد. یکی از نکات تفسیری حائز اهمیت این هست که هرچه درصد شناوری سهام پذیرفته شده در بازار بورس بیشتر باشد نتیجه این شاخص به تغییرات شاخص کل قیمت نزدیک‌تر خواهد بود و هر چه درصد شناوری پایین‌تر باشد به نظر می‌رسد که نتیجه حاصل از شاخص سهام شناور آزاد واقعی‌تر باشد.

شاخص ۵۰ شرکت برتر:

سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یک‌بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه می‌نماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارائه می‌نماید. بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکت‌های لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ می‌گردند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر:

بزرگی شرکت‌ها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه می‌شود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته می‌شود:

قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت

۳۰ شرکت بزرگ‌تر شامل شرکت‌هایی می‌شود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگ‌تر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد می‌نماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است. معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگ‌تر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی می‌دهند.

معرفی انواع شاخص‌های بورس (شاخص کل، هم‌وزن و…)

شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد.

در بورس هم، شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی و حتی احتمالات را در روند آینده بورس بررسی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص بازار و شاخص‌های بورس در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است.

سرمایه‌گذاران حتما باید توجه داشته باشند که شاخص‌ها به تنهایی معیاری مناسب برای خرید و فروش سهام به حساب نمی‌آیند. مثلا تنها معیار خرید سهام نباید این باشد که شاخص در یک هفته اخیر مثبت بوده است.

نباید با منفی یا مثبت بودن شاخص کل بورس به این نتیجه رسید که وقت مناسبی برای خرید یا فروش سهام است.

البته درک این موضوع ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بازار سرمایه اندکی سخت باشد و به همین دلیل ممکن است دست به خرید و فروش‌های هیجانی بزنند.

در ادامه این مطلب که از کتاب “به بورس خوش آمدید” تالیف مهدی افضلیان (مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه) برگرفته شده، به معرفی شاخص‌های بورس تهران می‌پردازیم. این مطلب با اجازه مولف کتاب در سایت بورسینس انتشار یافته است.

1. شاخص کل بورس

این همان شاخصی است که بارها در تلویزیون، رادیو و سایر رسانه‌ها از رشد و افت آن صحبت می‌شود.

به این شاخص، شاخص قیمت و بازده نقدی نیز می‌گویند که بیان کننده سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.

در واقع این شاخص بیان‌کننده میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.

به عنوان مثال اگر قیمت سهامی در ابتدای سال 500 تومان باشد و در انتهای سال به 600 تومان برسد و در مجمع عادی سالیانه نیز سود نقدی 70 تومانی تقسیم کند، بازدهی سهم در طول یک سال به 34 درصد می‌رسد.

این شیوه محاسبه برای شاخص کل هم وجود دارد یعنی اگر شاخص کل در ابتدای سال در سطح 450 هزار واحد و در پایان سال به 950 هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت‌ها و تقسیم سود نقدی در انتهای سال تقریبا 111 درصد بوده است.

نکته‌ای که باید در بررسی بازدهی شاخص کل مد نظر قرار دهیم این است که افزایش شاخص کل بورس، نشان‌دهنده سودآوری همه شرکت‌ها در بورس نیست چرا که شاخص نشان‌دهنده میانگین بازدهی کل شرکت‌هاست.

به عبارت دیگر، ممکن است برخی از شرکت‌ها در طول سال با وجودیکه شاخص افزایش داشته، کاهش قیمت زیادی داشته باشند. یا بالعکس، ممکن است سهام برخی از شرکت‌ها در زمانی که شاخص در حال نزول است، رشد خوبی را تجربه کنند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص کل در سایت tsetmc.com در پایان روز معاملاتی است که روی عدد 1,662,215 واحد تثبیت شده و نسبت به روز گذشته کاهش 65023 واحدی داشته است.

در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکت‌های بزرگتر (شرکت‌های با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر)، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی با وجودیکه قیمت در بسیاری از نمادهای بازار، منفی و متعادل است، مثبت بودن چند نماد بزرگ بازار مانند فارس، فولاد، فملی، خودرو، تاپیکو باعث رشد شاخص بورس شود. یا بالعکس.

این نکته، ضعف شاخص کل بورس را در بیان حقایق بازار نشان می‌دهد. زیرا شاخص می‌تواند با تغییرات قیمت چند شرکت بزرگ بازار، منفی یا مثبت شود.

در تصویر زیر تاثیر نمادهای بزرگ بازار بر شاخص بورس را مشاهده می‌کنید:

گاهی اوقات با تشکیل سبد سهام از شرکت‌های با اندازه بزرگ بازار (خرید سهام شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند) می‌توان بازدهی سبد را به بازدهی شاخص کل بورس نزدیک‌تر کرد.

در دنیا برخی از صندوق‌های شاخصی وجود دارد که بازدهی آنها برابر با بازدهی شاخص بورس است.

صندوق‌های شاخصی نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در آن، مدیران صندوق در تلاشند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و وزن‌های متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند.

در ایران نیز صندوق‌های کارآفرین، فیروزه و کاردان نیز به عنوان صندوق‌های شاخصی در حال فعالیت هستند و در آینده نیز شاهد تاسیس صندوق‌های بیشتری از این نوع خواهیم بود.

2. شاخص کل هم‌وزن

در شرح شاخص کل بورس اشاره شد که سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و با ارزش‌ بازار بالاتر، اثر بیشتری بر مقدار شاخص کل دارند که این به نوبه خود ضعف این شاخص را نشان می‌دهد.

اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌وزن وجود دارد که اندازه شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود.

به عنوان مثال در گروه شیمیایی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرفی در همین گروه، نماد شکربن (شرکت کربن ایران) شرکتی بسیار کوچک‌تر با ارزش بازار پایین‌تر است.

اگر شاخص کل بر مبنای هم‌وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم‌وزن دارد.

در شکل زیر شاخص هم‌وزن را صفحه اصلی سایت tsetmc.com مشاهده می‌کنید که روی 465,120 واحد قرار گرفته است.

سرمایه‌گذاران در کنار بررسی شاخص کل بورس، باید شاخص هم‌وزن را هم مورد بررسی قرار دهند.

چرا که شاخص هم‌وزن بهتر می‌تواند وضعیت بازار سرمایه را نشان دهد.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی، شاخص کل منفی ولی شاخص هم‌وزن مثبت باشد. این اتفاق نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگتر بازار در آن روز معاملاتی وضعیت مناسبی نداشتند ولی برعکس نمادهای کوچک‌تر مورد توجه بازار بوده‌اند و افزایش قیمت داشتند.

از شاخص کل بورس برای پیش‌بینی وضعیت آینده بازار نیز می‌توان استفاده کرد، به همین دلیل تحلیل تکنیکال شاخص کل بورس به عنوان یکی از روش‌های رایج تحلیلی توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته این روزها سرمایه‌گذاران از تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن نیز در کنار شاخص کل برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده می‌کنند.

3. شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)

شاخص قیمت در بورس، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. به عنوان مثال اگر شاخص قیمت در انتهای سال در مقایسه با ابتدای سال، 30 درصد رشد کند به این معناست که میانگین قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه، به طور متوسط 30 درصد افزایش داشته است.

پس فرق شاخص کل با شاخص قیمت در این است که شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهام، سود نقدی آنها را نیز در محاسبه لحاظ می‌کند.

ولی در شاخص قیمت، سود نقدی لحاظ نمی‌شود و صرفا تغییرات قیمت سهام، مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.

البته این شاخص نیز میانگین است و نشان‌دهنده‌ی بالا رفتن دسته‌جمعی نمادها نیست. ممکن است قیمت سهام شرکت‌های کوچک بازار افزایش و شرکت‌های بزرگتر کاهش داشته و در نتیجه شاخص قیمت منفی شود.

در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، معیار ارزش شرکت‌هاست و شرکت‌های بزرگتر بیشتر شاخص را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

بدین ترتیب تغییرات شاخص عمدتا پیرو شرکت‌های بزرگ بازار است و شرکت‌های کوچک تاثیر ناچیزی بر شاخص دارند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (وزنی – ارزشی) در صفحه اصلی مدیریت سایت tsetmc.com است که نشان‌ می‌دهد این شاخص روی 436,418 واحد قرار دارد.

4. شاخص قیمت (هم‌وزن)

گفتیم که شاخص قیمت، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا به تعبیر بهتر، میانگین بازده ناشی از افزایش قیمت سهام است.

از طرفی در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، گفتیم که تاثیر شرکت‌های بزرگتر بر شاخص بیشتر و تاثیر شرکت‌های کوچکتر کمتر است.

اما در شاخص قیمت (هم‌وزن)، وزن تمام شرکت‌ها در محاسبه شاخص یکسان در نظر گرفته می‌شود و تغییرات شاخص گویاتر است و بهتر می‌توان وضعیت عمومی بازار را درک کرد.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (هم‌وزن) ذر صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که روی 305,135 واحد آرام گرفته.

5. شاخص آزاد شناور

شاخص آزاد شناور، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور موجود در بازار نشان می‌دهد.

هدف از انتشار شاخص آزاد شناور، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقدشوندگی بیشتری دارد زیرا در بررسی این شاخص، فقط ارزش سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دارد و همواره در حال معامله است محاسبه می‌شود و آن بخش از سهام که در اختیار سهامداران عمده است و قابلیت خرید و فروش ندارد محاسبه نمی‌شود.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص آزاد شناور در صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که نشان می‌دهد این شاخص روی 2,259,713 واحد قرار دارد.

6. شاخص بازار اول و بازار دوم

به طور کلی شرکت‌هایی که وارد بازار اول بورس می‌شوند به لحاظ سرمایه، وضعیت سودآوری و همچنین درصد سهام شناور آزاد در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند و شرکت‌هایی که از نظر این معیارها در شرایط پایین‌تری قرار دارند در بازار دوم بورس پذیرش می‌شوند.

پس شاخص بازار اول بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار اول بورس پذیرش شده‌اند و شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش شده‌اند.

در تصویر شاخص بازار اول و دوم را مشاهده می‌کنید:

سخن آخر

در خصوص شاخص باید گفت که نیازی به بررسی تمامی شاخص‌های ذکر شده در این بخش نیست و از میان آنها باید شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن بورس را تجزیه و تحلیل کرد.

البته این نکته را مجدد تکرار می‌کنیم که خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در بورس نباید صرفا با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر

یک تغییر جدید بورسی

برای نخستین بار از هشتم تیرماه، نسبت P/S برای شرکت‌های تولیدی در صفحه مربوط به هر شرکت در سایت TSETMC قرار داده شده است.

برای نخستین بار از هشتم تیرماه، نسبت P/S برای شرکت‌های تولیدی در صفحه مربوط به هر شرکت در سایت TSETMC قرار داده شده است.

سازمان بورس در راستای افزایش کیفیت اطلاعات به سرمایه گذاران و معامله گران بازار، از هشتم تیرماه نسبت P/S برای شرکت‌های تولیدی را در صفحه مربوط به هر شرکت در سایت TSETMC قرار داده است. بر این اساس، با تقسیم آخرین ارزش بازار سهام شرکت بر مبلغ فروش ۱۲ ماهه اخیر شرکت که در آخرین گزارش فعالیت ماهانه شرکت های تولیدی درج شده است این نسبت محاسبه شده و در سایت TSETMC نمایش داده می شود.

البته این نسبت در شرکت های غیر تولیدی محاسبه نمی شود و با تغییر قیمت سهام یا افشا گزارش ماهانه جدید به روز رسانی می‌شود.

بر اساس این گزارش، P/ S به معنای نسبت قیمت بازار به میزان فروش شرکت به ازای هر سهم است.

این نسبت یکی از مهم‌ترین مولفه‌هایی است که در سنجش وضعیت بنیادی یک شرکت مورد استفاده تحلیلگران قرار می‌گیرد. نسبت P/ S یک شرکت کاملا مرتبط با میزان حاشیه سود شرکت است. هر چه حاشیه سود یک شرکت بزرگ‌تر باشد نسبت P/ S شرکت نیز افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل این نسبت صنعت به صنعت متغیر است.

بورس از ثبت رکورد جدید باز ماند

فعالان بازار سهام در هفته گذشته نیز شاهد رشد فزاینده‌ای بودند اما علیرغم اینکه امروز در اواسط ساعات معاملاتی بورس، نماگر اصلی توانست وارد کانال جدید شود، در نهایت افت کرد و از ثبت رکورد جدید بازماند.

به گزارش ایسنا، امروز در بورس تهران ۱۶۳ سهم با افزایش قیمت و ۱۷۰ سهم با کاهش قیمت رو به رو شدند در عین حال در فرابورس ایران ۱۰۴ سهم رشد قیمت را تجربه کردند و ۸۸ سهم با افت مواجه شدند.

امروز با باز شدن معاملات بورس تهران شاخص کل بازده نقدی و قیمتی روند صعودی را ادامه داد و توانست برای اولین بار در تاریخ بازار سرمایه کانال ۲۵۰ شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر هزار واحدی را پشت سر بگذارد. اما در ادامه این شاخص با افت رو به رو شد و نسبت به آخرین روز معاملاتی هفته گذشته ۴۴ واحد پایین‌تر نشست و در نتیجه از ثبت نهایی رکورد جدید باز ماند.

اما شاخص کل هم وزن به رشد خود ادامه داد و با افزایش ۲۲۶ واحد در تراز ۵۸ هزار و ۵۹۰ واحدی ایستاد. اما شاخص آزاد شناور نیز با ۱۸۷ واحد کاهش عدد ۲۸۰ هزار و ۹۲ واحدی را تجربه کرد. شاخص بازار اول و بازار دوم نیز هر کدام به ترتیب ۲۴ و ۱۲۷ واحد رشد را تجربه کردند.

مخابرات ایران، پتروشیمی خارک، پتروشیمی پارس و سرمایه گذاری غدیر هر کدام به ترتیب ۲۳۲، ۱۱۹، ۹۵ و ۹۴ واحد تأثیر افزایشی روی شاخص‌های بازار داشتند. در طرف مقابل فولاد مبارکه اصفهان، گسترش نفت و گاز پارسیان، گروه مپنا و ایران خودرو سعی کردند شاخص‌های بازار را به سمت پایین هدایت کنند به طوری که هر کدام از شرکت‌های نام برده ۲۱۵، ۱۶۴، ۱۳۵ و ۹۱ واحد تأثیر کاهشی روی نماگرهای بازار داشتند.

در گروه خودرو بسیاری از سهم‌ها با کاهش قیمت رو به رو شدند و ایران خودرو به عنوان تاثیرگذارترین نماد خودروییِ امروز در بازار سرمایه با صف فروش مواجه شد و نزدیک به پنج درصد در قیمت آخرین معامله کاهش داشت.

رشد شاخص کل هم وزن در مقابل افت نماگر اصلی بازار بیانگر این است که شرکت‌های کوچک‌تر امروز نسبت به شرکت‌های بزرگ‌تر با رشد مواجه شدند. ارزش معاملات نیز نشان می‌داد که گروه سیمان، آهک و گچ با ارزش معاملاتی معادل ۱۳۲.۵ میلیارد تومان بیشترین ارزش معاملات بورس را به خود اختصاص دادند به طوری که معامله گران توانستند بیش از ۳۰۱ میلیون سهم و اوراق مالی را در این گروه داد و ستد کنند.

هر چند که عرضه‌ها در گروه خودرو بیش از تقاضا بود ارزش معاملات این گروه پس از سیمانی‌ها در جایگاه دوم قرار گرفت. و مجموع سهم‌های خودرویی ارزش معاملاتی برابر با ۱۲۹ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان را تجربه کردند.

در گروه محصولات شیمیایی نیز ارزش معاملات بالای را شاهد بودیم به طوری که مجموع سهم‌های این گروه با ارزش معاملاتی بیش از ۱۲۲ میلیارد تومان مواجه شدند. در این گروه علیرغم اینکه سهم‌های بودند که پنج درصد رشد قیمت را تجربه کردند و شاهد صف خرید بودند نوسانات قیمت عمدتاً کمتر از سه درصد بود.

در گروه خرده فروشی نیز دو نماد افق کوروش و قاسم ایران با رشد قیمت بیش از ۱۴ درصد رو به رو بودند. همچنین اکثریت سهم‌ها در گروه قند و شکر افزایش قیمت را تجربه کردند و حجم معاملات مجموع سهم‌های قندی به بیش از ۱۵ میلیارد تومان رسید.

ارزش معاملات بورس تهران مجموعاً عدد ۱,۱۸۹ میلیارد تومان را تجربه کرد و حجم معاملات به عدد ۳.۲ میلیارد سهم و اوراق مالی رسید.

آیفکس نیز با ۱۵ واحد رشد به روند افزایشی خود ادامه داد و عدد ۳۱۹۴ را تجربه کرد. ارزش معاملات فرابورس ایران تا رقم ۷۵۱ میلیارد تومان بالا رفت و حجم معاملات به رقم ۱.۴ میلیارد سهم و اوراق مالی رسید.