اوراق قرضه چیست؟

محسن صانعی هستم دانشجوی دکترای رشته مديريت
مدرس رشته مدیریت در دانشگاه
با سابقه حدود 19 سال مدیریت در بخش های مختلف دولتی، بازرگانی و فرهنگی
و عضو شورای شهر آران و بیدگل

وبلاگ محسن صانعی

اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آن‌ها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسید اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه یک ابزار بدهی دراز مدت برای تأمین مالی است و با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.

اوراق قرضه با سررسید مشخص که این متداولترین نوع اوراق قرضه است و فقط یک تاریخ سررسید دارد نوع دوم اوراق قرضه سریالی است که تاریخ‌های سررسید متفاوت برای آن در نظر گرفته می‌شود. برای مثال، تاریخ سررسید یک ورقه قرضه با سررسید مشخص 20 ساله که در سال 1995 منتشر شده است، سال 2015 است. اما همان ورقه قرضه اگر به صورت سریالی باشد، ممکن است 20 تاریخ سررسید سالانه از 1996 تا 2015 داشته باشد. در هر یک از این سررسیدها، نسبتی از مبلغ ورقه قرضه پرداخت می‌شود. سررسید عاملی برای تمایز بین سند و ورقه قرضه نیز هست. به‌طور معمول سند قرضه با سررسید دو تا ده ساله منتشر می‌شود درحالی‌که سررسید ورقه قرضه بیش از 10 سال است.

محسن صانعی هستم دانشجوی دکترای رشته مديريت
مدرس رشته مدیریت در دانشگاه
با سابقه حدود 19 سال مدیریت در بخش های مختلف دولتی، بازرگانی و فرهنگی
و عضو شورای شهر آران و بیدگل

اوراق قرضه چیست؟

قبل از آن که شما با ارواق مشارکت آشنا شوید، باید بدانید اوراق قرضه یا بدهی چیست.

اوراق قرضه یا بدهی همان طور که از اسم آن مشخص است، اوراقی است که فرد ارائه دهنده آن خود را با دادن آن بدهکار می کند. فردی که اوراق قرضه یا بدهی را صادر می کند طی قراردادی متعهد می شود در طی یک بازه زمانی مشخص سودی را به دارنده اوراق بپردازد و پس از آن که دوره اوراق به پایان رسید، مبلغ اسمی آن را به فرد می پردازد.

برای فهمیدن بیشتر اجازه بدهید یک مثال بزنیم. فرض کنید که شما به پول و سرمایه نیاز دارید. به پیش یک فرد آشنا می روید و از او مبلغ 5 میلیون می خواهید. در واقع شما می خواهید این پول را قرض بگیرید(قرضه) و خود را بدهکار کنید(بدهید) چون بعدا می خواهید آن را برگردانید. اما او بهر حال دوست ندارد که این پول را بدون سود به شما بدهد بنابراین با شما قراردادی می بندد. در این قرارداد شما نهایتا تا دو سال وقت دارید که این پول را بازگردانید اما شرط دیگر هم اینست که سالانه 20 درصد به او سود بدهید.

اسم این قرارداد را می توان یک ورق بدهی گذاشت چون نشان دهنده بدهی شما به این فرد است. اگر پس از دو سال مبلغ 5 میلیون فعلی، معادل 10 میلیون آن زمان باشد شما همان 5 میلیون را خواهید و وظیفه دیگری ندارید(قیمت اسمی) .

شرکت ها و موسسات برای جذب سرمایه، اوراق قرضه چاپ می کنند و آن را در بازار بورس ارائه می کنند. شرکت ها با فروختن این اوراق به افراد صاحب اوراق موظف میشوند سالانه میزان معینی سود بپردازند و با پایان دوره این اوراق ، مبلغ اسمی این اوراق را نیز به افراد بپردازند.

اوراق مشارکت چیست؟

حالا که دانستید اوراق بدهی یا قرضه چیست نوبت اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت در واقع نوعی اوراق بدهی است با این تفاوت که افراد با پول خود در سود پروژه ها و شرکت ها شریک می شوند.

طبق قانون، اوراق مشارکت اوراق بی نام یا بانامی هستند که با قیمت اسمی معین توسط شرکت ها برای تامین بودجه پروژه های عمرانی و تولیدی صادر می شود. فرد صاحب این اوراق نسبت به قیمت اسمی و سود پروژه ها مدعی است و بر طبق آن باید به او سود پرداخت شود.

اجازه دهید با یک مثال به خوبی اوراق مشارکت را برای شما توضیح دهیم. فرض کنیم که یک شرکت بزرگ می خواهدیک خط تولید جدید راه اندازی کند و برای این کار به 100 میلیارد پول نیاز دارد. شرکت می تواند این پول را از بانک وام بگیرد اما سودی که باید به بانک بپردازد زیاد است. در اینجا شرکت می آید و اوراق مشارکت منتشر می کند.

شرکت اوراق مشارکتی را به تعداد مشخص و با قیمت اسمی مشخصی منتشر می کند و طبق این اوراق متعهد می شود که این مقدار از سود این پروژه تولیدی را به افراد صاحب اوراق بدهد. با انجام این کار به راحتی سرمایه مورد نظر برای راه اندازی خط تولید جدید کارخانه تامین می گردد و خیلی ها هم با خرید این اوراق مشارکت، یک سرمایه گذاری امن انجام می دهند.

مزایای اوراق مشارکت

اوراق مشارکت می توانند مزایای زیادی داشته باشند که در زیر به آنها اشاره شده است:

1.ریسک کمتر:

درست است که این اوراق سود کمتری را نسبت به برخی اوراق بهادار به افراد می دهند اما از آن سو ریسک بسیار کمتری هم دارند و به همین دلیل خیال سرمایه گذار از بابت سود خود راحت است.

2.سود معاف از مالیات”

سود این اوراق از مالیات معاف است و این خود به جذابیت این اوراق می افزاید.

3.سود به صورت اوراق قرضه چیست؟ علی الحساب پرداخت می شود:

در پایان پروژه و سررسید اوراق، ناشر اوراق وظیفه دارد تا سود قطعی پروژه را محاسبه کرده و اگر این سود از سودی که به فرد مالک اوراق پرداخت شده است کمتر باشد، ناشر باید مابه التفاوت آن را پرداخت نماید. اگر هم سود پروژه کمتر از سود پرداختی به مالکان اوراق مشارکت باشد، هیچ چیزی متوجه آنان نیست و از سود آنها برداشته نخواهد شد.

4.سودها به صورت مرتب و در دوره های زمانی تعیین شده پرداخت می شوند:

سود اوراق مشارکت طبق زمان های تعیین شده به صورت ماهیانه یا چندماهه به افراد پرداخت می شود و فرد برای کسب سود باید اوراق خود را نشان دهد.

نکته : یادتان باشد که اوراق مشارکت برای تامین سرمایه و مشارکت سرمایه گذارن در پروژه های تولیدی و عمرانی است و در هر جایی نمی توان از اوراق مشارکت استفاده کرد. این تفاوتی است که بین اوراق مشارکت و اوراق قرضه وجود دارد. در انتشار اوراق قرضه(Bond) ناشر هیچ محدودیتی ندارد و می تواند برای جذب سرمایه جهت اهداف مالی گوناگون اقدام به انتشار اوراق قرضه کند.

خرید و فروش اوراق مشارکت

خرید و فروش اوراق مشارکت به راحتی از طریق بورس انجام می شود و افراد به راحتی می توانند این اوراق را از طریق سامانه های معاملاتی خریدو فروش کنند. به این اوراق مشارکت، اوراق مشارکت بورسی می گویند.

برخی از اوراق مشارکت اما در بورس پذیرفته نمی شوند. برای خرید و فروش این اوراق می توان از طریق بانک ها اقدام کرد. این اوراق معمولا بی نام هستند. راه دیگر برای خرید و فروش اوراق مشارکت، سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری است.

نتیجه گیری

اوراق مشارکت، همان گونه که از نامش مشخص است اوراقی است که افراد با خرید و سرمایه گذاری روی آنها می توانند در طرح ها و پروژه های شرکت ها مشارکت کنند و از این طریق سرمایه گذاری مولدی انجام دهند. بر خلاف اوراق قرضه، شما پول را قرض نمی دهید بلکه آن را در پروژه های عمرانی وتولیدی شرکت می دهید و سود آن را نیز دریافت می کنید.

شرکت ها برای توسعه خود و برای انجام پروژه های بزرگ نیاز به سرمایه دارند. افراد می توانند با استفاده از خرید این اوراق، در کار و سود آنها شریک می شوند. در واقع یک پروژه مشارکتی بین شرکت و سرمایه گذاران به پیش می رود و سود آن نیز طبق قرارداد بین آنها تقسیم می شود.

ریسک سرمایه گذازی

سود این اوراق اگر چه زیاد نیست اما تضمین شده است و به همین خاطر ریسکی ندارد. دیگر شما نگران این نیستید که آیا حتما سود خواهید کرد یا نه چون مطمئن هستید که سود شما حتی با وجود ضرر پروژه پرداخت می شود. سود شما باید در هر صورت پرداخت شود و شرکت و موسسه صادرکننده موظف به پرداخت این سود است. این سود از مالیات معاف است .

یادتان باشد که در اوراق قرضه میزان بهره از همان ابتدا مشخص است و طبق دوره های زمانی مشخص به شما پرداخت شود. از آن سو اما سود اوراق مشارکت پس از پایان طرح و دوره اوراق مشارکت محاسبه می شود و به افراد پرداخت می شود. سودی که در این مدت به مالکان اوراق مشارکت پرداخت می شود علی الحساب است یعنی طبق پیش بینی ها است و برای همین است که در آخر اگر سود پروژه بیشتر از میزانی بود که افراد پرداخت شده است ، مابه التفاوت آن به مالکان پرداخت می شود و اگر سود پروژه کمتر شود هیچ چیزی از سود مالکان کم نخواهد شد.

سهمیران

بازار بورس جایی است که خیلی ها در آن سود می کنند و خیلی ها هم در آن ضرر می کنند. برای سود کردن در این بازار شما باید به خوبی آموزش ببینید تا بتوانید به خوبی اوضاع بازار بورس را تحلیل کنید و از این طریق معاملات خوبی انجام دهید.

سهمیران به عنوان شعبه ای ازکارگزاری حافظ سالهاست که در حال آموزش مسایل بورس است و می تواند برای افرادی که دنبال یادگیری درست بازار بورس هستند گزینه ای عالی محسوب شود. کارگزاری حافظ خود یکی از بهترین کارگزاری های کشور است که بهترین خدمات را به مشتریان خود عرضه می کند.

سهمیران به خوبی با استفاده از دوره های آموزشی خود به شما یاد می دهد که چگونه سهام مختلف را تحلیل کنید و از این طریق فرصت های خرید و فروش را شناسایی کنید. با تحلیل مناسب شما معاملات بسیار خوبی هم انجام می دهید.

در کنار تحلیل، سهمیران به شما یاد خواهد داد که چگونه با استفاده از مدیریت صحیح و درست ریسک، ضرر خود را به حداقل برسانید وسود خود را بالا ببرید. سهمیران برای شمایی که نگاهی علمی به بورس دارید گزینه ای بسیار خوبی و عالی محسوب می شود.

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت

اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند.

به گزارش سرویس بورس مشرق، سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.

تبعات متروک ماندن ابزارها در بورس

پیش از هر چیز لازم است بدانید در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود، در مقابل اوراق با درآمد ثابت از قبیل اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع و… که با قوانین بانکداری اسلامی تطابق دارد، منتشر می شود.

اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن‌ها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کرده و در زمان سررسید نیز اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.

دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت می‌شود دریافت نمی‌کند.

دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.

اوراق قرضه از طریق پذیره‌نویسی به عموم ارائه می‌شود. پذیره‌نویسی معمولاً به‌صورت مذاکره‌ای و گاهی به‌صورت رقابتی است. در پذیره‌نویسی مذاکره‌ای، مدیریت شرکت و پذیره‌نویسان با بررسی وضعیت شرکت و بازاردر مورد انتشار اوراق قرضه تصمیم می‌گیرند.

این اوراق به طور عمده در بازارهای خارج از بورس (OTC) دادوستد می‌شوند. بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار است و عموما نوسانات آن اوراق قرضه چیست؟ تحت تأثیر نرخ بهره قرار دارد.

این اوراق دو ویژگی قابل‌توجه دارند؛ اول اینکه در بازارهای بسیار بزرگ بدهی معامله می‌شوند و ثانیا حجم آن‌ها با سرعت بسیار زیادی در حال رشد است.

اوراق قرضه در دنیا برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، ۱۰ و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آن‌ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به پایان می‌رسد. اگرچه ورقه قرضه تاریخ‌های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه (مبلغ اسمی ورقه قرضه) فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت می‌شود.

ویژگی‌های اوراق قرضه

دارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به‌عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین‌شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم - که به سهامداران پرداخت می‌شود - دریافت نمی‌کند.

اوراق قرضه دارای سر رسید مشخص است. برخی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می‌شوند و برخی دیگر به‌تدریج سررسید می‌شوند.

اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آن‌ها در قراردادهای مربوط، قید می‌شود.

بعضی از شرکت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌کنند؛ مثلاً ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند. هرچند شرکت‌های مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه را بدون وثیقه منتشر می‌کنند.

به‌طورکلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شرکت حق رأی ندارند، هرچند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیم‌گیری‌های شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکت‌های دیگر) حق رأی داشته باشند. البته اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شرکت اعمال قدرت کنند.

اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند، ولی اگر اوراق قرضه به‌طور عمومی به تعدادی زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری نیز به‌عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می‌کند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت (Participation Papers)، اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح است. در واقع شخص سرمایه خود را به یک شرکت، کارخانه و. می‌دهد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و سود سرمایه‌گذار را نیز پرداخت کند.

مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است.

به‌بیان‌دیگر اوراق مشارکت، اوراق بهادار معمولا با نامی است که با قیمت و مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های مورد نظر دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تأمین مالی آن‌ها منتشر شده و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانک‌ها تضمین می‌شود؛ اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شود.

تضمین پرداخت سود

مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است، به این معنا که دارنده این اوراق اطمینان دارد که سود مشخص و تضمین شده‌ای را به‌عنوان سود علی‌الحساب، در فواصل زمانی معین، دریافت می‌کند.

ویژگی‌های اوراق مشارکت

قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه

بازده بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران

مالکیت بدون حق رأی برای دارندگان اوراق

معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت

تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری برای دارندگان اوراق

پرداخت سود دوره‌های معین با کوپن‌های ماهیانه، سه ماهانه یا سالانه

پرداخت سود به‌صورت علی‌الحساب و سود قطعی در سررسید

تعیین سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت (ممکن است ارقامی دیگری نیز ارائه شود)

تفاوت‌های اوراق قرضه با اوراق مشارکت

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در این است که اولا در اوراق قرضه به‌دلیل تعیین بهره مشخص، ماهیت آن مطابق با قوانین بانکداری اسلامی نیست و ثانیا در اوراق قرضه برای وام گیرنده، محدودیت خاصی ایجاد نمی‌کنند، در حالی‌که وجوه دریافتی در اوراق مشارکت حتما باید در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی به کار گرفته شود و سود قطعی آن پس از پایان طرح، محاسبه و به سرمایه‌گذار پرداخت شود.

توجه داشته باشید که ناشران اوراق قرضه در بازارهای جهانی دارای رتبه‌بندی ریسک سرمایه‌گذاری هستند؛ اوراق قرضه دولتی معمولا کم‌ریسک و با بهره پایین است و در مقابل اوراق قرضه شرکت‌های خصوصی، با توجه به رتبه‌بندی آن شرکت‌ها، دارای نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق دولتی هستند. بدیهی است شرکت‌هایی که ریسک بالاتری دارند، نرخ بهره اوراق قرضه آن‌ها بالاتر و احتمال «نکول» آن‌ها نیز بیشتر است.

آشنایی با مفهوم اسناد خزانه اسلامی در بورس| ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهید!

در بین عموم مردم، این باور رایج است که تنها سرمایه‌گذاری بدون ریسک، سپرده‌گذاری در بانک است. در حالی که سپرده‌گذاری در بانک نیز با درصدی از ریسک همراه است. در بازار سرمایه، ابزارهای مالی متفاوتی وجود دارند که با استفاده از آنها ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. یکی از این ابزارها اسناد خزانه اسلامی است.

اسناد خزانه، اوراق بهادار بانام و قابل معامله می‌باشند. دولت، این اوراق را در قبال بدهی خود به پیمانکارانی که در طرح‌ها و پروژه‌های دولتی مشارکت داشته‌اند، با قیمت اسمی و سررسید معین واگذار می‌کند. در واقع، دولت به واسطه انتشار این اوراق، برای پرداخت بدهی خود به پیمانکاران، فرصت بیشتری در اختیار دارد. اسناد خزانه اسلامی یا اخزا، نوعی اوراق قرضه (اوراق بدهی) به شمار می‌روند.

اوراق قرضه چیست؟

همانطور که گفته شد، اسناد خزانه از انواع اوراق قرضه به شمار می‌روند. برای درک بهتر، پیش از تعریف اسناد خزانه اسلامی به شرح اوراق بدهی می‌پردازیم:

انتشار اوراق بدهی یا اوراق قرضه یکی از راههای تأمین مالی به شمار می‌رود. شرکتها و نهادها برای تأمین بودجه مورد نیاز، جهت اجرای طرحهای خود می‌توانند از این ابزار استفاده کنند. از سوی دیگر، این اوراق به دلیل داشتن سود ثابت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند. اوراق بدهی، معمولاً توسط دولت منتشر می‌شوند. از آنجا که دولت، متعهد به پرداخت اصل و فرع این اوراق می‌شود، مورد اطمینان سرمایه‌گذاران هستند. به بیان ساده، خرید این اوراق، نوعی سرمایه‌گذاری با سود از پیش تعیین شده می‌باشد.

انواع اوراق قرضه

1. اوراق قرضه دولتی: دولتها اوراق قرضه چیست؟ برای تامین بودجه مورد نیاز خود، این اوراق را صادر می‌کنند. در بیشتر موارد، بهره دریافتی از این اوراق، مشمول مالیات نمی‌گردد.
2. اوراق قرضه شهرداری: شهرداریها معمولاً زمانی که برای اجرای برنامه‌های خود به پولی بیشتر از مالیات و عوارض جمع‌آوری شده نیاز دارند، این اوراق را منتشر می‌کنند. سود این اوراق، معاف از مالیات می‌باشد.
3. اوراق قرضه شرکتی: این اوراق توسط شرکتها برای تامین هزینه آنها صادر می‌شوند و معاف از مالیات نمی‌باشند.

اسناد خزانه نیز یکی از انواع اوراق قرضه دولتی محسوب می‌شوند.

اسناد خزانه

اوراق خزانه (Treasury Bill یا T.B) از اوراق بهادار بانام و قابل ‌معامله‌ هستند. دولتها این اوراق را با سررسید زیر یک سال منتشر می‌کنند. در دنیا، این اوراق با مبلغی کمتر از مبلغ اسمی فروخته و در سررسید به مبلغ اسمی بازخرید می‌شوند.

در حقیقت، دولتها اسناد خزانه را با هدف تأمین کسری بودجه مورد نیاز و بدون کوپن سود منتشر می‌کنند. منظور از بدون کوپن بودن اوراق، این است که هیچ سودی به آنها تعلق نمی‌گیرد و نرخ سود این اوراق، برابر با صفر است. دولتها با ارائه این اوراق به پیمانکاران طلبکار خود، متعهد به پرداخت بدهی آنها در آینده می‌شوند؛ به این جهت می‌توان گفت این اوراق، مبتنی بر بدهی هستند.

اسناد خزانه اسلامی

اوراق خزانه اسلامی و اوراق خزانه رایج در دنیا از جهت خرید و فروش با یکدیگر تفاوت دارند. خرید و فروش اسناد خزانه در دنیا به این صورت می‌باشد که به مبلغی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از طریق منابع مالی حاصل از فروش، بدهیهای دولت پرداخت می‌شود؛ اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم در اختیار طلبکاران غیردولتی قرار می‌دهد. دارندگان این اوراق، در صورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌ رسانند.

تفاوت اسناد خزانه با سایر اوراق تامین مالی

در اوراق قرضه چیست؟ جدول زیر برخی از مهمترین تفاوتهای اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق تامین مالی نمایش داده شده است:
اسناد خزانه اسلامیسایر اوراق تامین منابع مالیسررسید کمتر از یک ‌سال است.سررسید بیشتر از یک‌ سال است.نرخ سود پرداختی ندارد.نرخ سود پرداختی دارد.ریسک نکول ندارد. ریسک نکول دارد.

تفاوت اسناد خزانه با سایر اوراق بهادار

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. سررسید این اوراق، معمولاً کمتر از یک سال است. سررسید اوراق خزانه، اغلب به صورت چهار، سیزده، بیست و شش و پنجاه و دو هفته‌‌ای می‌باشد.

تفاوت دیگر در نحوه پرداخت سود اسناد خزانه اسلامی است. این اوراق، هیچگونه پرداخت میان دوره‌‌ای، تحت عنوان سود نخواهند داشت. سود سرمایه‌‌گذاران از اختلاف قیمت خرید اوراق با ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، حاصل می‌شود. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

مزایای اسناد خزانه اسلامی

این اوراق برای دولت، پیمانکاران و سرمایه‌گذاران مزایایی به همراه دارد. در اینجا به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم:

• کمک به حفظ استقلال کشور: انتشار این اوراق، سبب تامین کسری بودجه و کاهش استقراض بین‌المللی دولت می‌شود.
• معافیت از مالیات: درآمدها و معاملات این اوراق، معاف از مالیات می‌باشند.
• توسعه ابزارهای مالی: بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار فراهم می‌کند.
• کشف نرخ سود بدون ریسک: به سبب بدون ریسک بودن این اوراق، نرخ بازدهی آنها، نرخ بازدهی بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، با در نظر گرفتن این اوراق، می‌‌توان انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف را پیش‌بینی کرد.
• کمک به بانک مرکزی : ابزاری موثر جهت اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی برای بانک مرکزی به شمار می‌رود.
• کمک به سیاستهای دولت: موجب اعمال سیاستهای مالی و پولی بهینه، جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار می‌شود.
• سازوکار تسویه بدهیهای دولت: به واسطه این اوراق، پیمانکاران طلبکار بدهی خود را از دولت سریعتر دریافت می‌کنند.

بنابراین، با انتشار اسناد خزانه اسلامی بطور همزمان، دولت به واسطه مدیریت بدهی‌ها، بانک مرکزی از طریق کنترل نقدینگی موجود و مردم با کسب نرخ بازدهی بدون ریسک، همگی در یک بازار رقابتی، نفع می‌برند.

بررسی انواع ریسک در اسناد خزانه اسلامی

معاملات اوراق بهادار در بازار سرمایه با ریسکهای متعددی همراه است. در ادامه به بررسی برخی از این ریسکها در معاملات اوراق خزانه اسلامی می‌پردازیم:

ریسک نقدشوندگی

ریسک نقدشوندگی به این معنا است که دارندگان اوراق نتوانند آن را به فروش برسانند. شرکت فرابورس ایران، اسناد خزانه اسلامی را با هدف کاهش ریسک نقدشوندگی برای سرمایه گذاران، پذیرفته است. معاملات در این بازار از حجم بسیار بالایی برخوردار هستند. در نتیجه، دارندگان این اوراق در هر زمانی می‌توانند نسبت به فروش آنها اقدام نمایند. وجود بازارگردانان در بازار نیز به نقدشوندگی این اوراق کمک می‌کند.

ریسک عدم بازپرداخت

یکی دیگر از انواع ریسک در معاملات اوراق بهادار، ریسک نکول یا ریسک عدم بازپرداخت اصل سرمایه در زمان سررسید می‌باشد. اسناد خزانه اسلامی ، از این ریسک مبرا می‌باشند. دولت برای رفع نگرانی در این زمینه، به اين بدهی اولويتی برابر با حقوق و مزاياي كاركنان خود داده است. در واقع، اسناد خزانه به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌‌شوند. خزانه ‌داری كل كشور نيز موظف است در تاریخ سررسید اسناد خزانه، مبلغ اسمی آن را به دارندگان پرداخت نماید. این تعهد نامه بازپرداخت در زمان سررسید اوراق، به امضای وزير امور اقتصاد و دارايی می‌رسد. بنابراین، وزارت امور اقتصادی و دارایی و خزانه داری کل کشور، ضامن بازپرداخت این اوراق هستند. از این رو، می‌توان اطمینان داشت که این اوراق، ریسک نکول (بازپرداخت اصل سرمایه) نخواهند داشت.

نوسانات قیمت

تنها ریسک این اوراق، ریسک نوسانات قیمتی است؛ زیرا قیمت این اوراق براساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. با این حال، اطمینان می‌یابید که تحت هر شرایطی در زمان سررسید، می‌توان اوراق را با مبلغ اسمی واگذار نمود.

نحوه محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی

سود اسناد خزانه برای سرمایه گذاران از تفاوت قیمت خرید و فروش در بازار فرابورس و یا در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید، از تفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی اوراق در زمان سررسید، حاصل می‌شود. نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید را اصطلاحا «YTM» می‌گویند. جهت محاسبه YTM می‌‌توان از معادله زیر استفاده نمود:

• YTM = نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید
• F = قیمت اسمی اوراق
• P = قیمت خرید اوراق
• T = تعداد روزهای سال (365)
• N = تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید

شرکت فرابورس ایران نیز امکان محاسبه بازدهی اسناد خزانه را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده است. برای ورود به صفحه محاسبه نرخ بازده این اوراق کلیک کنید.

نحوه خرید و فروش اخزا در بازار فرابورس

در بازار فرابورس ایران، امکان خرید و فروش این اوراق وجود دارد. پیمانکارانی که به وجه مالی نیاز دارند، می‌توانند اوراق خود را از طریق یکی از کارگزاران فرابورس ایران به قیمت روز به فروش برسانند. قیمت این اوراق پس از عرضه به واسطه سازوکار «عرضه و تقاضا» تعیین می‌گردد. تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، توسط شرکت سپرده‌‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. وجوه حاصل از فروش این اوراق، یک روز کاری پس از معامله (T+1) به حساب فروشنده واریز خواهد شد.

با جستجوی نماد این اوراق در سایت TSETMC می‌توانید وضعیت معاملات آنها را مشاهده نمایید. اسناد خزانه اسلامی با نماد اخزا در تابلوی معاملاتی درج می‌شوند. همچنین در کنار نام این اوراق، اعدادی ذکر می‌شوند که قسمتی از آن مربوط به تاریخ سر‌رسید آنها می‌باشد.

نمونه اسناد خزانه اسلامی در تابلو معاملاتی

نگهداری اوراق تا تاریخ سررسید

پیمانکارانی هستند که تا سررسید اوراق خزانه خود قصد فروش آن را ندارند. لازم است این پیمانکاران، اطلاعات خود را نزد فرابورس ایران تکمیل کرده و شماره حسابی به نام خود معرفی نمایند. مبلغ اسمی اوراق در روز سررسید بدون نیاز به مراجعه حضوری به حساب آنان واریز خواهد شد.

پرداخت مبلغ اسمی اوراق خزانه در تاریخ سررسید

خزانه داری کل کشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را در اختیار سازمان مدیریت و برنامه ریزی قرار می‌دهد، این وجه در نهایت به بانک عامل منتقل می‌شود.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از طریق بانک عامل، ارزش اسمی اوراق را به حساب دارندگان واریز می‌کند.

فرم تعهد عرضه

نامه‌ای است که دارندگان اولیه اسناد خزانه به واسطه آن متعهد می‌شوند، در زمان عرضه اولیه، حجم مشخصی از اوراق خود را در فرابورس عرضه نمایند. فرم تعهد عرضه به همراه فرم دستور فروش اوراق به یک کارگزار عضو فرابورس ارائه و سپس توسط کارگزاری به فرابورس ارسال می‌گردد.

توجه: فرم تعهد را می‌توان به کارگزار خود یا هر کارگزاری دیگری که عضو فرابورس باشد، تحویل داد.

لیست اوراق خزانه منتشر شده و تاریخ سررسید آنها

با مراجعه به سایت سازمان فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir می‌توانید به لیست اوراق خزانه‌ای که تا کنون منتشر شده‌اند و نیز تاریخ سررسید آنها دست پیدا کنید.

در سایت فرابورس به قسمت بازارها و محصولات رفته، سپس اسناد خزانه اسلامی را انتخاب کنید.

تعیین قیمت اوراق در بازار

قیمت این اوراق در عرضه اولیه به دو روش تعیین می‌شود. در ادامه هر دو روش را شرح می‌دهیم:

1- ثبت سفارش: افراد سفارشات خود را در سامانه معاملاتی ثبت می‌نمایند. قیمت سفارشات خریداران، مخفی خواهد بود. تعداد سفارشات ثبت شده باید به میزان حداقل 80% حجم کل اوراق عرضه شده باشد. قیمتی که توسط ناظر کشف می‌شود، باید به گونه‌‌‌ای باشد که حداقل 80% اوراق عرضه شده در آن قیمت به فروش برسد.

برای درک بهتر به یک مثال توجه کنید: فرض کنید اوراق عرضه شده برای فروش = 1000 سهم باشد.

حجم سفارش خریدقیمت سفارش خرید (ریال)300930,000150922,000100920,000200914,00050910,000100905,000

حجم سفارشات: 950 سهم (80% از 1000 سهم)

در مثال می‌بینید که 80% اوراق در قیمت 914,000 ریال به فروش می‌رسند. متقاضیانی که قیمتی بالاتر از 914,000 ریال پیشنهاد داده‌اند، اوراق را با همین قیمت خریداری می‌کنند و متقاضیانی که پایین‌تر از این قیمت را پیشنهاد داده‌اند، موفق به خرید نمی‌شوند.

2- روش حراج: در این روش، قیمت طی یک جلسه معاملاتی پس از رقابت خریداران با یکدیگر تعیین می‌شود. به این صورت که فروشندگان و خریداران سفارشات خود را ثبت می‌کنند. بهترین قیمت فروش (پایین ترین) با بهترین قیمت خرید (بالاترین) با یکدیگر منطبق می‌شوند و معامله صورت می‌گیرد.

خلاصه ای از اسناد خزانه اسلامی ( اخزا )

اوراق قرضه از جمله ابزارهای کاربردی در بازار سرمایه می‌باشند. دولتها و سایر کسب و کارهای بزرگ می‌توانند به واسطه این اوراق، بدهیهای خود را به زمان مشخصی در آینده موکول نمایند. اسناد خزانه اسلامی نیز یکی از انواع اوراق قرضه است. این اوراق، مطابق با موازین اسلامی می‌باشند. اسناد خزانه اسلامی را دولت منتشر کرده و در ازای بدهی خود به پیمانکاران ارائه می‌دهد. به این وسیله، دولت متعهد می‌گردد بدهی خود به پیمانکاران طلبکار را در سررسید معین، پرداخت نماید. اسناد خزانه اوراق قرضه چیست؟ در بازار فرابورس ایران عرضه می‌شود. سرمایه‌گذاران بازار سرمایه نیز می‌توانند با خرید و نگهداری این اوراق، سرمایه‌گذاری مطلوب و بدون ریسک داشته باشند.

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت

اوراق قرضه اسنادی است که با توجه به آن یک شخص مبلغی را به ناشر اوراق قرضه، قرض می دهد و در مقابل ناشر اوراق موظف به پرداخت بهره به خریدار اوراق قرضه می باشد. این اوراق دارای تاریخ سر رسید می باشد، یعنی در یک تاریخ معین ناشر باید اصل مبلغ را به خریدار برگرداند . اوراق قرضه را مثل سهام می‌توان مبادله کرد. وقتی شخصی اوراق قرضه‌ی خود را با قیمتی پایین‌تر از ارزش اسمی اوراق قرضه چیست؟ سهام بفروشد، فروش با روند نزولی صورت گرفته است اما اگر با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی فروخته شود، روند فروش به صورت صعودی بوده است. همچنین باید این مهم را بدانید که خریدار اوراق قرضه فاقد هرگونه مالکیت در شرکت می باشد، تنها افرادی که سهام شرکت را خریداری کرده اند جز اوراق قرضه چیست؟ سهامداران محسوب می شوند و دارای حق مالکیت در شرکت هستند. این اوراق از طریق پذیره نویسی ارائه می شود و عمدتا در بازارهای خارجی داد و ستد می شود. برای بالا بردن دانش خود در زمینه بورس می توانید در کلاس آموزش بورس ما شرکت کنید، دوره بورس در شهر تهران و کرج برگزار می شود.

اوراق قرضه به دو دسته تقسیم می شود:
اوراق قرضه ساده: اوراقی است که پس از انتشار تغییر صورت نمی دهد و تا استرداد کامل وجه آن به صورت اوراق قرضه باقی می ماند.
اوراق قرضه مرکب: اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام و اوراق قرضه قابل تعویض با سهام را می توان اوراق قرضه مرکب دانست.

انواع اوراق قرضه:

• اوراق قرضه‌ دولتی
• اوراق قرضه‌ شهرداری
• اوراق قرضه‌ شرکتی

اصطلاحات موجود در اوراق قرضه:

• تاریخ سررسید
• امکان فروش
• فراخوانی
• اوراق قرضه‌ قابل‌تبدیل
• اوراق قرضه‌ تضمین‌شده
• اوراق قرضه‌ تضمین‌نشده

نکته!

• اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود.
• تنها اوراق قرضه چیست؟ اوراق قرضه چیست؟ شرکت های سهامی عام حق انتشار اوراق قرضه را دارند.
• اوراق قرضه دارای طول عمر هستند.
• اوراق قرضه جز اوراق مبتنی بر بدهی می باشد.
• اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.
• اوراق قرضه دارای بازه زمانی محدود ۲سال، ۳سال، ۵سال و یا حتی ۱۰ سال هستند.

اوراق مشارکت چیست؟ برای مشاهده اوراق مشارکت به سایت شركت مديريت فناوري بورس تهران مراجعه کنید.

در بورس و اوراق بهادار، اوراقی با نام اوراق مشارکت نیز خرید و فروش می‌شوند. اوراق مشارکت در واقع اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تامین بخشی از منابع مالی منتشر می‌شود. دارندگان اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح‌های مربوطه سهیم هستند و این گزنیه یکی از مهمترین قابلیت های این اوراق این است که دارای سود تضمین شده ای است که در فواصل تعیین شده پرداخت می شود. یکی دیگر از مزیت های اوراق مشارکت با توجه به این‌که بازدهی تضمین شده‌ای دارند و ریسکی را متوجه سهامدار و سرمایه گذار نمی‌کنند. این اوراق قابلیت فروش پیش از تاریخ سررسید را دارند.